تاثیرات تنش های آبی بر سلامت گیاهان
مدت زمان مطالعه : حدود 3 دقیقه
گرداورنده : واحد تحقیق و توسعه سازمان تامین نهاده
متاسفانه چند سالی میشود که کشور ما با بحران خشکسالی و کمبود آب رو به روست و صنایع و کسب و کارهای زیادی از این بحران ملی رنج برده اند ولی به جرات میتوان گفت که صنعتی مانند صنعت کشاورزی از این بی آبی لطمه ندیده است. متاسفانه کمبود بارش ها در اکثر مناطق ایران منجر به آسیب مزارع و باغات شد به گونه ای که بسیاری از محصولات کشاورزی و باغی به کلی نابود شده و کشاورزان زیادی از ادامه کار خود ناامید گشتند. حال در این مقاله سعی ما بر این است تا ابعاد مختلف خشکسالی و تنش های آبی را بر سلامت گیاهان بررسی نموده تا شاید بتوانیم راهکاری برای آن بیابیم.
تنش آبی چیست؟
در تعریف ساده باید بگوییم تنش آبی یعنی آب مورد نیاز برای رشد مطلوب گیاه در اختیار آن قرار ندارد یا متناوبا کم و زیاد میشود. اما تعریف دیگری هم درباره تنش آبی موجود است که کارشناسان از آن یاد میکنند. این چنین است که تنش آبی یعنی میزان آب تعریق شده از گیاه از میزان آبی جذب شده توسط گیاه بیشتر است و همین موضوع گیاه را با معضلی جدی مواجه میکند.
آیا تنش آبی فقط برای گیاهان مناطق خشک روی میدهد؟
در پاسخ به این سوال باید گفت خیر. تنش آبی عمدتا برای گیاهان مناطق خشک و کم بارش رخ میدهد ولی همین مسئله ممکن است برای گیاهان سایر مناطق حتی مناطق معتدله نیز رخ دهد. متاسفانه امروزه آثار گرمایش کلی زمین به قدری زیاد است که تمامی اقلیم ها و نواحی مختلف را تحت تاثیر خود قرار داده است.
تاثیرات تنش آبی بر روی گیاهان چیست؟
گیاهان معمولا در مواجه با تنش های آبی دو نوع رفتار را از خود نشان میدهند:
- حالت اول
گیاه دچار آسیب و صدمه ناشی از کم آبی میگردد. ولی مقاومت گیاه به حدی است که میتواند خود را با شرایط سازگار کند. البته که تاثیرات کم آبی بر روی اندام های مختلف گیاه خود را نمایان کرده و ممکن است برگ های گیاه از حالت عادی خارج شوند. ولی معمولا پس از عبور از شرایط سخت گیاه توانایی بازگردانی شرایط اولیه خود را داشته و به اصطلاح مغلوب کم ابی نمیشود. - حالت دوم
گیاه توانایی تحمل تنش را ندارد و در نهایت مغلوب کم آبی شده و آثار مختلفی را از در خود نمایان میسازد که در نهایت ممکن است گیاه به کلی خشک شده و از بین برود.
مضرات تنش های کم آبی بر روی گیاهان چیست؟
- کاهش تولید و پروتئین های مختلف در گیاهان
- کاهش فعل و انفعالات آنزیمی در اندام های مختلف گیاهان
- کاهش شاخص سطح برگ یا همان LAI
- کاهش نقل و انتقال شیره خام و مواد فتوسنتزی در اندام های گیاهان
- کاهش توانایی گیاه برای جذب دی اکسید کربن
- کاهش تنفس گیاهی از سطح برگ ها به دلیل بسته روزنه ها توسط گیاه برای اتلاف آب کمتر
مقاله پیشنهادی: همه چیز درباره شاخص سطح برگ LAI
راه های مقابله با تنش های آبی چیست؟
- کنترل علف های هرز
علف های هرز میتوانند منابع آبی مورد نیاز گیاهان اصلی را به سرعت مصرف نموده و برای گیاه آبی باقی نگذارند. لذا باید از روش های ارگانیک برای کنترل و دفع علف های هرز استفاده نمود. - استفاده از کودهای مناسب در اندازه های مناسب
کودهای زیادی مثل جلبک های دریایی و اسیدهای آمینه برای افزایش مقاومت گیاهان نسبت به تنش های محیطی کاربرد دارند و کارشناسان زیادی این راه کار را بسیار مفید ارزیابی مینمایند. مزرعه خود را به وسیله کودهای مخصوص البته با رعایت میزان استفاده مصرف نمایید تا محصولات شما نسبت به کم آبی مقاوم تر شوند. - از ارقام زودرس استفاده نمایید
استفاده از وارینه های زودرس میتواند راهکار خوبی برای مقابله با تنش های مختلف باشد. ارقام زودرس قادرند تا دوره رشد کوتاه تری داشته و در مدت زمان کمتری به ثمر برسند که همین امر برای جلوگیری از صدمات کم آبی میتواند موثر باشد - کنترل هوشمند میزان رطوبت هاک
به لطف علم امروزه میتوان از روش های نوین سنجش رطوبت خاک استفاده نمود. این کار بوسیله قرار گرفتن سنسورهای هوشمند درون خاک انجام میگیرد و البته روش های آبیاری نوین نیز به کمک همین سنسورها آمد
ه و در مواقع کمبود آب بلافاصله وارد عمل شده و با صرف کمترین منابع آبی زمین را سیراب میسازد. - استفاده از روش کشاورزی خشک
در این روش کشاورزان به وسیله روش های گوناگون در فصول پر بارش آب را درون مزرعه ذخیره نموده و در فصول گرم سال اقدام به کشاورزی مینمایند. البته در این مورد باز هم نیاز به آبیاری میباشد ولی مقدار آن بسیار کمتر است - استفاده از روش خاکورزی حفاظتی
در این روش 30 درصد حجم خاک را بقایای گیاهان تشکیل میدهد و این یعنی سطح خاک با حجم خوبی از گیاهان پوسیده شده پوشیده میشود و جلوی تبخیر بیش از حد خاک و فرسایش آن را میگیرد. خاک ورزی نیاز بیشتر به شخم را نیز کاهش داده و روش مناسبی برای حفاظت از خاک در مناطق خشک و کم بارش میباشد. - تجدید قوا کردن منابع آبی
کشاورزان زیادی با استفاده از روش های نوین آموخته اند که چگونه در فصول پر بارش چاه های آب خود را پر نموده و منابع آبی خود را تقویت نمایند. میتوان با حفر کانال هایی در زمین در مواقع بارندگی آب را به درون چاه و یا استخرهای آماده منتقل نمود تا در فصول گرم راه خوبی برای تشنگی زمین باشند.
سخن پایانی
بحث تنش آبی از دسته مسائلی است که متاسفانه هر ساله کشاورزان زیادی را دچار خسارت میگرداند. میتوان با استفاده از روش های کشاورزی نوین تا حدی جلوی این پدیده را گرفت. البته از طرف دولت نیز اخیرا راهکارهای خوبی همانند ابلاغ طرح ملی الگوی جدید کشت مطرح شده که در آن نگاهی ویژه به پدیده کم آبی و خشکسالی شده است. امید است با تدابیر اتخاذ شده از طرف کشاورزان و دولت شاهد یک سال زراعی خوب و پربازده باشیم تا هر چه بیشتر به سمت امنیت و اقتدار غذایی پایدار حرکت نماییم.