کود‌های ازت بالا

انواع کود ازت‌دار (نیتروژن بالا)

در ادامه با رایج‌ترین انواع کود ازت بالا آشنا می‌شویم:

فسفات آمونیوم (DAP)

دی آمونیوم فسفات (DAP) دارای ۱۸ درصد نیتروژن و ۴۶ درصد فسفر است. این کود علاوه بر تأمین ازت، منبع خوبی برای فسفر نیز هست و برای شروع رشد گیاهان بسیار مؤثر است. این کالا قابلیت حل شدن بالایی در آب دارد و برای استفاده در ابتدای فصل رشد مناسب است. فسفات آمونیوم بیشتر در کاشت اولیه غلات، حبوبات و محصولات زراعی به کار می‌رود.

اوره

اوره (CO(NH₂)₂) دارای بالاترین میزان نیتروژن (۴۶٪) در بین کودهای ازته است. همچنین به دلیل قیمت مناسب و اثرگذاری سریع، پرکاربردترین کود نیتروژنی در کشاورزی ایران به‌شمار می‌رود. از ویژگی‌های بارز اوره می‌توانیم به جذب سریع، قابلیت استفاده در آبیاری و پخش سطحی اشاره کنیم. این کود برای تمام محصولات زراعی، درختی و باغی مناسب است.

سولفات آمونیوم

کود سولفات آمونیوم (21% N – 24% S) علاوه بر نیتروژن، گوگرد نیز دارد که به سنتز پروتئین و افزایش کیفیت محصول کمک می‌کند. از سولفات آمونیوم برای اسیدی کردن خاک استفاده می‌کنند و مناسب خاک‌های قلیایی است. از جمله مصارف آن می‌توانیم به غلات، پنبه، چای، و باغات پسته اشاره کنیم.

نیترات پتاسیم

نیترات پتاسیم (13% N – 46% K) ترکیبی از نیتروژن و پتاسیم است که در مراحل حساس رشد گیاه به بهبود عملکرد آن کمک می‌کند. این کود بدون کلر بوده و برای گیاهان حساس به کلر مناسب است. می‌توانید از نیترات پتاسیم برای میوه‌جات، گلخانه‌ها و درختان میوه استفاده کنید.

نیترات آمونیوم

نیترات آمونیوم (33–34% N) ترکیبی از نیتروژن آمونیومی و نیتراتی است که هم جذب سریع دارد و هم اثرگذاری طولانی. این کود با خاک‌های مختلفی سازگار است و برای باردهی بالا به کار می‌رود. بیشترین کاربرد نیترات آمونیوم برای محصولات زراعی پر نیاز مانند گندم، ذرت، چغندر است.

مزایای کود ازت بالا در کشاورزی

• افزایش رشد رویشی و تولید سبزینه
• تقویت کلروفیل‌سازی و فتوسنتز
• رشد سریع برگ و شاخه‌ها
• افزایش عملکرد و کیفیت نهایی محصول
• بهبود جذب سایر عناصر غذایی
• کمک به استقرار اولیه گیاهان پس از کشت یا نشاکاری

علائم کمبود ازت در گیاه

• زردی برگ‌های پایین‌تر (پیر)
• رشد کند و کوتاه شدن گیاه
• کاهش قطر ساقه‌ها
• کاهش تعداد برگ و گل
• افت عملکرد و کوچک‌ماندن میوه‌ها یا دانه‌ها

بهترین زمان مصرف کود ازت بالا

زمان مصرف کود ازت بالا بستگی به نوع محصول، مرحله رشد و شرایط خاک دارد. به‌طور کلی، در مراحل ابتدایی رشد (پس از سبز شدن یا نشاکاری) استفاده از کود نیتروژن بالا باعث استقرار بهتر و رشد سریع گیاه می‌شود. در غلات و محصولات زراعی، مصرف در مرحله پنجه‌زنی و رشد ساقه اهمیت زیادی دارد. برای درختان میوه، قبل از گل‌دهی و در مراحل ابتدایی رشد رویشی بهترین زمان مصرف است. همچنین در محصولات سبزی و صیفی، مصرف دوره‌ای و تدریجی نیتروژن باعث تولید برگ‌های باکیفیت‌تر و عملکرد بیشتر می‌شود.

کود ازت بالا برای چه گیاهانی مناسب است؟

این کود شیمیایی برای گیاهانی مناسب است که در مرحله‌ای از رشد خود نیاز به افزایش رشد رویشی، تولید برگ، سبزینگی و توسعه اندام‌های غیرزایشی دارند. ازت به‌عنوان عنصری کلیدی در ساختار کلروفیل و پروتئین‌های گیاهی، در بیشتر گیاهان در فازهای خاصی از رشد استفاده می‌شود. در ادامه بررسی می‌کنیم که هر گروه از گیاهان چه زمانی و به چه دلیلی به کود ازت بالا نیاز دارند:

گیاهان زراعی و باغی

• گندم و جو: در مراحل اولیه رشد (به‌ویژه پنجه‌زنی) نیاز شدیدی به ازت دارند تا تعداد پنجه‌ها، رشد ساقه و در نهایت عملکرد آنها افزایش یابد. همچنین یک نوبت مصرف کود آمونیوم در مرحله رشد دانه به بهبود پر شدن دانه کمک می‌کند.
• ذرت: ذرت به‌عنوان گیاهی پرمصرف، در مراحل رشد رویشی (تا زمان گل‌دهی) به مقادیر بالایی از نیتروژن نیاز دارد تا رشد بوته‌ها و عملکرد نهایی آن به حداکثر برسد.
• برنج: ازت در مراحل ابتدایی رشد و آغاز پنجه‌زنی باعث افزایش رشد رویشی و تعداد پنجه‌ها شده و در نتیجه عملکرد دانه افزایش می‌یابد.
• چغندر قند و سیب‌زمینی: این گیاهان در اوایل رشد برای توسعه برگ و ساقه به ازت نیاز دارند. اما مصرف بیش از حد آن در مراحل پایانی می‌تواند رشد غده را مختل کند.
• درختان میوه (سیب، هلو، مرکبات): در اواخر زمستان یا اوایل بهار، پیش از آغاز رشد جدید، این کود برای افزایش تولید برگ، رشد شاخه‌ها و توسعه سریع جوانه‌ها استفاده می‌شود. در طول تابستان مصرف نیتروژن باید کنترل شود تا از رشد زیاد برگ‌ها و کاهش کیفیت میوه جلوگیری گردد.
• پسته: پس از جوانه‌زنی و آغاز رشد بهاره، کود ازت بالا به تحریک رشد برگ و افزایش سطح فتوسنتز کمک می‌کند؛ اما در نیمه دوم فصل نباید مصرف شود، چون رشد رویشی زیاد مانع پر شدن مغز می‌شود.

گیاهان آپارتمانی

•  فیکوس، برگ‌انجیری، پتوس، سانسوریا: این گیاهان در فصل رشد (بهار و تابستان) به کود ازت بالا نیاز دارند تا برگ‌های جدید، بزرگ‌تر و سبزتری تولید کنند. ازت به سبزینگی، طراوت و رشد سریع این گیاهان کمک می‌کند.
• آگلونما و شفلرا: در گیاهانی که ارزش زینتی آن‌ها به برگ است، مصرف کودهای ازت بالا باعث افزایش تراکم برگ‌ها، درخشندگی سطح برگ و رشد پرپشت می‌شود.
• اسپاتی‌فیلوم و گیاهان گل‌دار: در مراحل ابتدایی رشد یا بعد از تقسیم ریشه، نیتروژن باعث استقرار بهتر گیاه و آماده‌سازی برای گل‌دهی می‌شود. البته در مرحله گل‌دهی، مصرف نیتروژن باید متعادل شود تا مانع از کاهش گل‌دهی نشود.

در مجموع، این کود باید در زمان مناسب و به میزان متعادل مصرف شود، چرا که مصرف بیش از حد آن، به‌خصوص در مراحل زایشی یا در خاک‌های کم‌فسفر و کم‌پتاس، می‌تواند باعث افزایش رشد سبزینه‌ای بیش از حد، تأخیر در گل‌دهی و حتی کاهش کیفیت محصول شود.

جدول مقایسه انواع کود ازت بالا

مقایسه انواع کود نیتروژن‌دار به لحاظ سیستم کشت و آبیار

انتخاب نوع کود ازته باید با سیستم کشت (گلخانه‌ای، فضای باز، خاکی یا بدون خاک) و نوع آبیاری (سطحی، قطره‌ای، بارانی یا هیدروپونیک) هماهنگ باشد. در سیستم‌های کشت گلخانه‌ای یا هیدروپونیک، استفاده از کودهایی با انحلال‌پذیری بالا و کنترل‌شده مانند نیترات آمونیوم یا نیترات پتاسیم بسیار مؤثر است، چون سریع جذب می‌شوند و از طریق سیستم تغذیه‌ای دقیق به ریشه می‌رسند. در مقابل، در کشت‌های خاکی با آبیاری سطحی یا سنتی، کودهایی مثل اوره و DAP پرکاربردتر هستند، زیرا می‌توان آن‌ها را به‌صورت پخش سطحی یا چال‌کود مصرف کرد.

در آبیاری قطره‌ای، کودهایی با قابلیت انحلال کامل مثل نیترات آمونیوم، نیترات کلسیم و کودهای NPK محلول در آب عملکرد بهتری دارند چون مانع از گرفتگی نازل‌ها می‌شوند. در آبیاری بارانی نیز توصیه می‌شود از کودهای مایع نیتروژن‌دار استفاده شود تا یکنواختی توزیع حفظ شود و اثرگذاری کود بیشتر باشد.

مقایسه انواع کود نیتروژن‌دار به لحاظ شرایط آب و هوایی

شرایط اقلیمی نقش تعیین‌کننده‌ای در انتخاب نوع کود نیتروژنی دارد.

مناطق گرم و خشک

در این مناطق استفاده از سولفات آمونیوم را پیشنهاد می‌کنیم چون علاوه بر نیتروژن، گوگرد هم دارد و به کاهش pH خاک‌های قلیایی کمک می‌کند. همچنین چون این کود آهسته‌تر تجزیه می‌شود، خطر تبخیر و تلفات نیتروژن در شرایط گرم کاهش می‌یابد.

مناطق مرطوب و بارانی

نیترات آمونیوم گزینه مناسبی برای این مناطق است چون دارای دو فرم ازت (آمونیومی و نیتراتی) است و بخشی از نیتروژن آن به سرعت جذب می‌شود، در حالی‌که بخش دیگر پایدارتر باقی می‌ماند. در مقابل، اوره در مناطق پر بارش یا با رطوبت بالا ممکن است سریع‌تر شسته شده یا به گاز آمونیاک تبدیل شود؛ بنابراین در این شرایط کود اوره باید با پوشش‌های کندرها یا با مواد تثبیت‌کننده مصرف شود.

مناطق سرد و کوهستانی

در این مناطق استفاده از کودهای محلول و زود جذب مانند نیترات‌ها را توصیه می‌کنیم، زیرا فرآیند تجزیه اوره در دمای پایین کند است و ممکن است گیاه به موقع نیتروژن دریافت نکند.

هشدارهای استفاده از کود دارای نیتروژن

با وجود مزایای زیاد کودهای نیتروژنی، مصرف نادرست یا بیش از حد آن‌ها می‌تواند خطراتی برای گیاه، محیط زیست و سلامت انسان به همراه داشته باشد:

• رشد بیش از حد اندام‌های رویشی: درخت یا گیاه ممکن است انرژی زیادی را صرف تولید برگ و ساقه کند، در حالی که گل‌دهی و میوه‌دهی کاهش پیدا می‌کند.
• کاهش کیفیت محصول: به‌خصوص در میوه‌ها و سبزیجات، مصرف بیش از حد ازت ممکن است باعث کاهش طعم، رنگ، و ماندگاری شود.
• افزایش حساسیت به آفات و بیماری‌ها: گیاهانی که با ازت بالا تغذیه می‌شوند، سلول‌های نازک‌تری دارند و مستعد آفات و بیماری‌ها هستند.
• آلودگی منابع آب: نشت نیترات به آب‌های زیرزمینی می‌تواند منجر به آلودگی آب شرب و خطر برای سلامت انسان‌ها شود.
• آسیب به محیط زیست: افزایش ترکیبات نیتروژن در هوا یا خاک می‌تواند باعث بروز پدیده‌هایی مثل اسیدی شدن خاک، کاهش تنوع زیستی و گازهای گلخانه‌ای شود.
• سوختگی ریشه یا برگ: در صورت مصرف بی‌رویه یا عدم انحلال کامل کود، ممکن است باعث سوختگی قسمت‌هایی از گیاه شود.

برای جلوگیری از این خطرات، توصیه می‌کنیم بر اساس آزمون خاک، نیاز واقعی گیاه، و برنامه زمان‌بندی‌شده از کودهای ازته استفاده کنید و از مصرف بی‌رویه پرهیز نمایید.

قیمت کود ازت بالا

قیمت کودهای ازت‌دار متأثر از عوامل مختلفی است. مهم‌ترین عامل، نوع ترکیب شیمیایی و درصد نیتروژن موجود در آن است؛ مثلاً اوره به‌دلیل درصد نیتروژن بالا و تولید گسترده، معمولاً قیمت مناسب‌تری دارد. همچنین داخلی یا وارداتی بودن کود، برند تولیدکننده، نوع بسته‌بندی (گرانوله، پودری یا مایع) و میزان تقاضا در فصل‌های کشت نیز در قیمت‌گذاری نهایی مؤثر هستند.

از طرفی، نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های حمل‌ونقل و سیاست‌های وارداتی نیز در تعیین قیمت نهایی تأثیر مستقیم دارند. شرایط آب‌وهوایی سالانه نیز می‌تواند بر عرضه و تقاضا اثر بگذارد و باعث افزایش یا کاهش قیمت شود. با توجه به همه این عوامل، سازمان تأمین نهاده ایران به کمک تجربه 15 ساله خود در امر تأمین و توزیع نهاده‌های کشاورزی توانسته است انواع کود ازت بالا را با قیمت مناسب عرضه نماید.

خرید کود ازت بالا از سازمان تامین نهاده ایران

برای خرید کود ازت بالا با کیفیت و دارای اصالت آنالیز، سازمان تأمین نهاده ایران یکی از معتبرترین منابع در کشور محسوب می‌شود. این سازمان با توزیع مستقیم و تحت نظارت، کودهای نیتروژن‌دار را به قیمت مصوب عرضه کرده و خدمات مشاوره‌ای رایگان نیز ارائه می‌دهد.

کشاورزان می‌توانند با مراجعه به وب‌سایت رسمی این سازمان یا تماس با کارشناسان، اطلاعات دقیقی درباره انتخاب بهترین کود ازت بالا متناسب با نوع گیاه و شرایط منطقه خود دریافت کنند. همچنین امکان ثبت سفارش و ارسال به سراسر کشور نیز فراهم است.