خرما یکی از محصولاتی است که با اکوسیستم بخشهای گرم و مرطوب ایران مطابقت بالایی دارد و قرنهاست که به عنوان محصول اصلی در مناطق جنوبی و مرکزی ایران از کرمان، فارس و سیستان و بلوچستان گرفته تا بوشهر، خوزستان و هرمزگان کشت میشود. اهمیت تجاری این محصول و نیاز روزافزون بازار، باغداران خرما را بر آن داشته تا با استفاده از محصولات روز دنیای کشاورزی و باغداری، تغذیه درخت خرما را تامین کرده و محصول بیشتر و بهتری از نظر باردهی، طعم و درشتی را به صورت سالانه برداشت کنند. در این مسیر، استفاده از بهترین کود برای درخت خرما از جمله بزرگترین پرسشها به شمار میرود.
در این مقاله قصد داریم ضمن بررسی نیازهای کلی درخت خرما، تعدادی از بهترین کودها برای این درخت را نیز به شما معرفی کنیم. معرفی کود در این مقاله با توجه به اهداف و نیازهای درخت نسبت به زمان انجام شده است. پس اگر شما هم قصد دارید درخت خرمای پربار و سالمی داشته باشید، پیشنهاد میکنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
اگر زمان کافی برای مطالعه ندارید!
کودهای زیر بهترینها برای درخت خرما در تمام مراحل رشد هستند:
- کود 20 20 20 برند پاور لایف(POWER LIFE)
- کود 20 20 20 اسپانیایی پودری برند بیوبی(BIOBE)
- کود نیترات کلسیم 16% پودری ( بیوبی - BIOBE )
- کود هیومیک اسید مایع برند لاکچری(LUXURY)
- کود هیومیک اسید مایع برند بیوبی(BIOBE)
- کود سولفات پتاسیم پودری برند پاورلایف(POWER LIFE)
- کود سولفات پتاسیم پودری برند بیوبی(BIOBE)
- کود کلات منگنز 28% پودری ( بیوبی - BIOBE )
- کود کلات روی 15% برند بیوبی(BIOBE)
- کود کلات منیزیم 10% برند بیوبی(BIOBE)
- کود کلات بور 21% پودری ( بیوبی - BIOBE )
- کود گوگرد مش 200 برند بیوبی
عناصر مورد نیاز درخت خرما
همانطور که گفته شد، انتخاب بهترین کود برای درخت خرما در باردهی سالانه این درخت تاثیر به سزایی دارد. کوددهی مناسب میتواند جلوی ضعف و آسیبپذیری درخت خرما را بگیرد و شرایط را برای تمرکز حداکثری درخت بر تولید محصول فراهم نماید. به این منظور، باید در ابتدا به نیازهای کلی درخت خرما بپردازیم و ببینیم این محصول بیشتر به چه عناصر و ترکیباتی وابستگی دارد.
به طور کلی مواد مغذی مورد نیاز درخت خرما شامل عناصر درشتمغذی و ریزمغذی است که هر کدام از نظر مقدار مورد نیاز و وظیفهای که در ساختار درخت خرما دارند دارای تفاوت میباشند. نیاز درخت به عناصر درشت مغذی معمولا بیشتر است و به همین دلیل، کوددهی درخت خرما معمولا تمرکز بیشتری روی این عناصر دارد. با این حال، استفاده از مواد ریزمغذی بدون شک در فرآیند رشد درخت تاثیرگذار خواهد بود. در ادامه به عناصر مورد نیاز درخت خرما و نقش آنها در پروسه رشد و باردهی درخت اشاره کردهایم:
پتاسیم: عنصر فلزی پتاسیم یکی از درشتمغذیهای حیاتی برای درخت خرماست که تاثیر زیادی روی مراحل مختلف رشد آن دارد. پتاسیم یک عنصر تعیینکننده و تاثیرگذار برای افزایش کیفیت و طعم میوه خرما به شمار میرود. انتقال بهینه کربوهیدراتها، سنتز پروتئین و کنترل متابولیسم گیاه تنها بخشی از وظایف عنصر پتاسیم در ساختار درخت خرما به شمار میرود. پتاسیم همچنین در افزایش مقاومت درخت خرما در برابر بیماریها نیز اثرگذار میباشد.
نیتروژن: تمام درختها برای تولید انرژی و سوخت و ساز به کلروفیل (سبزینه) نیاز دارند و برای ساخت کلروفیل، نیتروژن یک عنصر کلیدی به شمار میرود. نیتروژن تاثیر قابل توجهی روی رشد رویشی درخت دارد. این عنصر در افزایش مقاومت شاخهها در برابر بار میوه نیز تعیینکننده بوده و رنگ کلی برگها را نیز تعیین مینماید.
فسفر: درشتمغذی کلیدی دیگر در ساختار خرما که معمولا در بهترین کود برای درخت خرما حضور پررنگی دارد، عنصر فسفر میباشد. فسفر روی ریشهزایی و افزایش حجم ریشه درخت تاثیرگذار است و در فرآیند گلدهی و تشکیل میوه نیز اثر پررنگی دارد. کمبود فسفر به مشکلات جدی درخت خرما منجر میشود که عارضه خشکیدگی خوشه خرما (DPBF) تنها یکی از این مشکلات میباشد.
بور و روی: در فرآیند گلدهی درخت خرما، بور و زینک نقش اساسی دارند. عنصر بور در تشکیل دیوارههای سلولی، جوانهزنی و پروسه گردهافشانی و عنصر روی در سنتز هورمونها و متابولیسم پروتئین در درخت خرما بسیار موثر است. بسیاری از مواقع، کمبود بور و روی اصلیترین دلیل برای ریزش گلها و بیماریهایی نظیر نکروز گلآذین و مرگ جوانه میباشد.
آهن و منیزیم: دو عنصر آهن و منیزیم نیز در ساختار کلروفیل (سبزینه) موثر هستند. کمبود آهن معمولا به شکل زردی رگبرگها خود را نشان میدهد و کمبود منیزیم با زردی حاشیه برگها همراه میباشد. با تامین آهن و منیزیم مورد نیاز درخت خرما، میتوانید درختان شاداب با ظرفیت تولید محصول بالا در اختیار داشته باشید.
کلسیم: عنصر کلیدی در ساخت دیوارههای سلولی و افزایش مقاومت فیزیکی درخت خرما، کلسیم است. کمبود کلسیم منجر به اختلال خطرناک DPBF شده و نرخ آسیب فیزیکی، پوسیدگی و ترکخوردگی را افزایش میدهد.
منگنز: نقش اصلی منگنز در ساختار درخت خرما، حفظ عملکرد متابولیکی آن است. در صورتی که برگچههای خشکیده و فرخورده روی درخت خرما مشاهده نمودید، درخت خرما با کمبود شدید منگنز مواجه میباشد.
هیومیک اسید و فولویک اسید: این دو ماده آلی دارای نقش بسیار پررنگی در بهبود شرایط خاک میباشند. به کمک هیومیک اسید و فولویک اسید میتواند ظرفیت جذب مواد مغذی از طریق خاک را افزایش داده و از این طریق، ریشه درخت نخل را تقویت کنید. هیومیک اسید بهترین کود برای درخت خرما با هدف ریشهزایی و بهبود ساختار خاک به شمار میرود.
گوگرد: سولفور یا همان گوگرد یک عنصر بسیار حیاتی به منظور کاهش میزان اسیدیته خاک و کمک به سنتز پروتئین به شمار میرود. در صورتی که خاک نخلستان شما شور یا قلیایی باشد، استفاده از گوگرد میتواند گام بلندی به سوی تامین شرایط ایدهآل رشد درخت محسوب شود. تامین گوگرد مقدمات جذب سایر عناصر کلیدی از جمله پتاسیم و فسفر را نیز فراهم میکند.
بیو استیمولانتها: بیو استیمولانتها در افزایش تحمل تنش و تحریک متابولیسم موثر بوده و از این طریق میتوانند میزان جذب دیگر عناصر را بهبود ببخشند. استفاده از این ترکیبات آلی در مرحله پیش از گلدهی به افزایش کمی محصول درخت خرما منجر خواهد شد. کود جلبک دریایی و کودهای آمینو اسید از جمله در دسترسترین انواع بیو استیمولانتها به شمار میروند.
همانطور که میبینید، درخت خرما به طیف عظیمی از عناصر کلیدی وابسته است. طبیعتا نمیتوان همه این عناصر را به صورت کودهای مجزا در اختیار درخت قرار داد زیرا تامین این حجم از کود نیاز به سرمایه زیادی دارد. برای جلوگیری از زیانهای مالی، استفاده از دو راهکار زیر میتواند کمککننده باشد:
- از کودهای ترکیبی و کامل به منظور تامین تعداد زیادی از عناصر استفاده کنید.
- پیش از شروع کوددهی حتما با انجام آزمایش خاک و برگ درخت، وضعیت عناصری که در اختیار درخت قرار دارند را مورد بررسی قرار دهید و صرفا روی جبران کمبودها تمرکز کنید.
با توجه به آنچه در مورد عناصر مورد نیاز خرما گفتیم، اکنون میتوانیم بهترین کود برای درخت خرما را انتخاب کنیم. انتخاب بهترین کود به پارامترهای متعددی بستگی دارد که از جمله آنها میتوان به سن درخت، وضعیت خاک منطقه، آب و هوا و هدف باغدار اشاره کرد. کوددهی به درخت خرما معمولا با سه هدف بهبود کیفیت، افزایش میزان محصول تولیدی درخت و جلوگیری از ریزش گلها در فصل گلدهی انجام میشود. در ادامه به بررسی کود مناسب برای هر یک از اهداف گفته شده خواهیم پرداخت.
بیشتر بخوانید:بهترین کود برای مرکبات جنوب
بهترین کود برای درشت شدن خرما
اگر قصد دارید محصول خرمای برداشت شده از نخلستان خود را باکیفیتتر کنید و طعم و ظاهر آن را بهبود ببخشید، باید به فکر تامین منابع پتاسیم و کلسیم خرما باشید. پتاسیم به صورت مستقیم روی شیرینتر شدن و درشت شدن خرما تاثیر میگذارد و کلسیم هم به افزایش ماندگاری محصول در انبار کمک میکند. به منظور تامین این دو عنصر، پیشنهاد میشود از دو کود زیر استفاده نمایید:
- کود سولفات پتاسیم: ترکیب گوگرد و پتاسیم در کود سولفات پتاسیم یک گزینه ایدهآل برای استفاده در نخلستان به شمار میرود. توصیه کارشناسان این است که از محلول 2 درصد سولفات پتاسیم (ترکیب 2 کیلوگرم سولفات پتاسیم و 100 لیتر آب) به صورت محلولپاشی استفاده کنید. زمان کوددهی به این منظور، در مرحله سبز بودن میوه میباشد.
- کود نیترات کلسیم: کود نیترات کلسیم شامل ترکیبی از نیتروژن و کلسیم است که توصیه میشود با غلظت 1 درصد (ترکیب یک کیلوگرم نیترات کلسیم و 100 لیتر آب به صورت محلول) به کار گرفته شود. از این ترکیب باید سه مرتبه در فصل رشد استفاده نمایید که شامل مرحله قبل از تشکیل میوه، مرحله سبز بودن میوهها و مرحله خلال میباشد.
علاوه بر این دو کود شیمیایی، استفاده سالانه و منظم از کودهای ارگانیک آلی مانند کود پلت مرغی، کود مرغی مایع و کود دامی مثل کود گوسفند و گاوی نیز میتواند اثر مثبتی روی کیفیت خرما داشته باشد. کوددهی با کود آلی به منظور افزایش کیفیت باید در پاییز یا زمستان انجام شود.
بهترین کود برای درخت خرما به منظور افزایش میزان محصول
برداشت محصول بیشتر از نخلستان خواسته تمام باغداران این درخت است. به این منظور، بهترین کود برای درخت خرما باید شامل نیتروژن، پتاسیم و فسفر باشد. به صورت دقیق گفته میشود که یک درخت خرما با توجه به اقلیم و وضعیت خاک ایران در طول فصل رشد خود به 1300 گرم پتاسیم، 700 گرم نیتروژن و 500 گرم فسفر نیاز دارد. مقادیر گفته شده کلی هستند. حتما با یک متخصص مشورت کنید.
به منظور تامین پتاسیم برای افزایش عملکرد درخت، توصیه میشود پتاسیم را به صورت تزریق به تنه در اختیار درخت قرار دهید تا عملکرد درخت را در مدت کوتاهی بهبود ببخشد. تامین نیتروژن باید از طریق کوددهی دو مرحلهای (اواخر بهمن و اوایل اردیبهشت) و تامین فسفر نیز باید از طریق محلول پاشی به کمک کود فسفات پتاسیم در سه مرحله (قبل از گردهافشانی، مرحله سبز بودن میوه (کیمری) و در هنگام شروع رنگگیری) انجام شود.
بهترین کود برای جلوگیری از ریزش میوه و گل
در مرحله گلدهی، رسیدگی به درخت خرما میتواند جلوی ریزش گلها را گرفته و از این طریق، موجب افزایش مقدار محصول تولیدی شود. در این مرحله علاوه بر پتاسیم که باید از طریق کود سولفات پتاسیم تامین شود، استفاده از ریزمغذیهای بور و روی نیز حائز اهمیت خواهد بود. برای تامین این دو عنصر هم میتوانید از کودهایی مثل کلات بور و کلات روی را پیش از شروع فصل گردهافشانی در اختیار درخت خرما قرار دهید.
بهترین کود شیمیایی و آلی برای درخت خرما
به طور کلی انواع کودهای مورد استفاده برای درخت خرما شامل کودهای شیمیایی و ارگانیک هستند. کودهای شیمیایی امروزه با پیشرفت تکنولوژی دارای کمترین میزان مواد مضر و سمی میباشند و استفاده از آنها نمیتواند موجب بیماری یا آسیب به محیط زیست شود. این کودها با تاثیرگذاری سریع و فرمولاسیون دقیق خود نقش پررنگی در کشاورزی مدرن دارند. برای درخت خرما، کودهای شیمیایی زیر از اهمیت ویژهای برخوردار هستند:
- کود 20-20-20 برای نخل خرما به منظور تامین درشتمغذیهای ضروری نیتروژن، پتاسیم و فسفر
- کود سولفات پتاسیم به عنوان منبع تامین کود پتاسیم برای خرما
- کود نیترات کلسیم برای تامین کلسیم و نیتروژن مورد نیاز درخت خرما
- کود پتاسیم فسفات به عنوان منبع تامین فسفر و پتاسیم به صورت همزمان
بهترین کود حیوانی برای درخت خرما
نقطه مقابل کودهای شیمیایی، کود حیوانی است که با ساختار ارگانیک خود میتواند یک گزینه ایمن و مفید برای درخت خرما باشد اما سرعت و دقت تاثیرگذاری کود شیمیایی را ندارد. برای درخت خرما از کودهای کمپوست دامی استفاده میشود که حاوی درصد متعادلی از عناصر ریزمغذی و درشتمغذی میباشد. همچنین استفاده از کود مرغی مایع برای درخت خرما نیز بسیار مفید است. کود مرغی به دلیل سهولت استفاده و تاثیرگذاری سریع خود میتواند بهترین کود برای درخت خرما باشد.
همچنین به منظور جلوگیری از ریزش گل و میوه درخت خرما، استفاده از ترکیبات آلی نظیر کود هیومیک اسید، فولویک اسید و بیو استیمولانت نیز تاثیرگذار است. البته کود هیومیک اسید یک کود حیوانی نیست اما یک کود شیمیایی هم در نظر گرفته میشود. هیومیک اسید یک ماده آلی غیرشیمیایی و مفید است که با افزایش ظرفیت جذب مواد مغذی ریشه و همچنین تحریک هورمونی درخت میتوانند شرایط را برای افزایش گلدهی فراهم نمایند.
برنامه کوددهی برای درخت خرما
با توجه به تنوع کودهایی که با اهداف مختلف برای درخت خرما تهیه میشود، ممکن است برنامه دقیق کوددهی درخت خرما برای شما هم تا حدی گیجکننده باشد. به همین دلیل، در ادامه یک برنامه کوددهی دقیق و علمی به منظور رسیدن به تمام اهداف باغداری (افزایش کمیت، بهبود کیفیت و جلوگیری از ریزش گلها) به همراه روش و زمان مصرف هر کود را در اختیار شما قرار خواهیم داد:
زمان | هدف | نوع کود | ||||||
آبان – دی | تقویت و بازسازی خاک | چالکود کود دامی یا کود
مرغی - در صورت نیاز خاک، کود حاوی فسفر و نیتروژن | ||||||
بهمن | تقویت ریشه پیش از شروع
فصل رشد | هیومیک اسید و فولویک
اسید جامد به منظور تقویت خاک و بهبود نرخ ریشهزایی | ||||||
اسفند | گرده افشانی و رویش گلها | استفاده از پتاسیم فسفات
مایع به صورت محلول پاشی - کودهای دارای ریزمغذی به خصوص کود دارای بور و زینک | ||||||
فروردین | تشکیل میوه | کود سه بیست به منظور
تقویت عمومی درخت | ||||||
اردیبهشت | مرحله سبز بودن میوه | مرحله دوم استفاده از کود
سه بیست – مرحله دوم بور و زینک – کود جلبک دریایی
ارگانیک | ||||||
خرداد - تیر | درشت شدن میوه خرما | پتاسیم سولفات (محلول 2%)
و نیترات کلسیم (محلول 1%) | ||||||
مرداد - شهریور | رسیدن میوه درخت خرما | مجددا پتاسیم سولفات و
نیترات کلسیم - هیومیک اسید و فولویک اسید برای حفظ رطوبت | ||||||
مهر | برداشت محصول | پتاسیم فسفات برای رنگ
گرفتن بهتر میوه درخت خرما | ||||||
آبان | ریکاوری زمین | نیاز به کوددهی شیمیایی ندارد – استفاده از کود آلی |
بهترین کود برای نهال خرما
تمام مطالبی که تاکنون در مورد درخت خرما گفتیم، با توجه به ریشههای قوی و بدنه مستحکم درخت خرما انتخاب شدهاند. برای کوددهی و رشد نهال خرما اما شرایط تا حد زیادی متفاوت خواهد بود. به منظور رسیدگی به نهال خرما، توصیه میشود در ابتدا با استفاده از کود آلی و کود اسید هیومیک، کیفیت خاک را بهبود ببخشید و شرایط را برای استقرار ریشه نهال خرما فراهم کنید. پس از این کار، باید بین 4 تا 6 ماه صبر کنید تا استقرار ریشه به خوبی انجام شود.
با گذشت این زمان، میتوانید تامین عناصر مورد نیاز درخت را به کمک کودهای متعادل NPK یعنی سه بیست یا 20-20-20 که نیتروژن بیشتری دارد ادامه دهید. به منظور تغذیه نهال خرما، مراحل کوددهی باید به صورت مستمر و با مقدار کم انجام شود تا از سوزش ریشهها جلوگیری به عمل آید.
بیشتر بخوانید:بهترین کود برای رشد سریع نهال
جمعبندی
درخت خرما هم مانند هر گیاه دیگری برای باردهی ایدهآل به کوددهی نیاز دارد. در این مقاله ضمن بررسی 10 مورد از عناصر و ترکیبات موثر، به معرفی بهترین کود برای درخت خرما با توجه به هدف باغدار، مرحله رشد و عناصر مورد نیاز پرداختیم. به خاطر داشته باشید که کوددهی به صورت اصولی و علمی باید به کمک آزمایش خاک و مشخصات دقیق زمین کشاورزی شما انجام شود. پس برای جلوگیری از ضررهای مالی، قبل از هر اقدامی از مشاوره کارشناسان کشاورزی کمک بگیرید.