گوجه‌فرنگی یکی از محصولات پرطرفدار و اقتصادی در کشاورزی است، اما بسیاری از کشاورزان هنگام پرورش آن با پرسش‌های مشابهی روبه‌رو می‌شوند. مثلاً چه کودی برای افزایش گلدهی گوجه فرنگی مناسب‌تر است؟ یا بهترین کود برای باردهی گوجه فرنگی کدام است؟ به صورت خلاصه میتوان گفت کود 10-52-10 بهترین کود برای گوجه فرنگی است که تاثیر زیادی در گلدهی گوجه دارد. اما استفاده از آن برای رسید به گلدهی شرایط و قواعد خاص خود را لازم دارد.
بعضی‌ها به دنبال کود مناسب برای رشد بوته گوجه فرنگی هستند، در حالی که دیگران به دنبال کود ریشه‌زایی گوجه فرنگی می‌گردند.
از سوی دیگر، مشکلاتی مانند تبدیل نشدن گل گوجه فرنگی به میوه، ریز شدن گوجه فرنگی، باریک شدن ساقه گوجه فرنگی، یا پرچمی شدن گوجه نیز بسیار رایج‌اند. حتی مسائلی چون بدشکل شدن گوجه، جمع شدن یا زرد شدن برگ گوجه فرنگی و قرمز نشدن میوه‌ها هم ذهن بسیاری از کشاورزان را درگیر کرده است.
در این مقاله، به تمام این پرسش‌ها به‌صورت علمی و کاربردی پاسخ خواهیم داد. همچنین بهترین کود اعم از کودهای شیمایی، کودهای آلی، کود 20-20-20 ، کود 10-52-10 ، کود مرغی بررسی می‌کنیم تا بتوانید بیشترین بهره‌وری و کیفیت محصول را در مزرعه یا گلخانه خود تجربه کنید.
کود افزایش گلدهی گوجه فرنگی
افزایش گلدهی در گوجه‌فرنگی یکی از مراحل کلیدی برای دستیابی به عملکرد بالا و میوه‌دهی مطلوب است. راز افزایش گلدهی تمرکز بر کود فسفر بالا و تنظیم نیتروژن است. هدف از این کار، تحریک گیاه برای تشکیل گل‌های فراوان و تبدیل موفق آن‌ها به میوه است. فسفر یکی از عناصر حیاتی در فرآیندهای تولید مثلی گیاه است و نقش‌های زیر را ایفا می‌کند:
- انتقال انرژی و تشکیل گل: فسفر در انتقال انرژی داخل سلول‌ها نقش دارد و مستقیماً در فرآیند تبدیل گل به میوه در گوجه فرنگی مؤثر است.
- توسعه ریشه: وجود فسفر کافی نه‌تنها در مرحله نشاکاری برای توسعه ریشه مهم است، بلکه در زمان گلدهی نیز به حفظ تعادل رشد و تغذیه گیاه کمک می‌کند.
یکی از بهترین کودهای فسفر بالای NPK، کود 10-52-10 است که باعث افزایش گلدهی و تبدیل گل به میوه میشود. همچنین کود‌هایی مثل کود دی آمونیوم فسفات و مونو آمونیوم فسفات در امر کارساز است.
نکته: نیتروژن زیاد میتواند باعث ریزش گل‌ها یا بدشکل شدن گوجه میشود.
بیشتر بخوانید:کود تبدیل گل به میوه
بهترین کود برای قرمز شدن گوجه فرنگی
پتاسیم مهم‌ترین عنصر غذایی برای بهبود رنگ قرمز و رسیدگی گوجه‌فرنگی است. پس از تشکیل میوه‌ها، استراتژی کوددهی باید تغییر کرده و بر افزایش پتاسیم و کاهش نیتروژن تمرکز یابد. کود‌هایی مثل کود 36-12-12، کود سولو پتاس (51-0-0) از کاربردی ترین کود‌ها برای قرمز شدن رنگ گوجه فرنگی هستند. با وجود اهمیت تغذیه، تحقیقات نشان می‌دهد که اصلی‌ترین دلیل قرمز نشدن گوجه‌فرنگی معمولاً کمبود کود نیست، بلکه دمای بالا عامل اصلی این مشکل است.
رنگ قرمز گوجه‌فرنگی به‌واسطه‌ی تولید رنگ‌دانه‌ای به نام لیکوپن(قرمز) و بتاکاروتن(نارنجی) ایجاد میشود. اگر دمای محیط برای مدت طولانی از ۳۰ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد بالاتر برود، مسیر بیوشیمیایی تولید لیکوپن متوقف میشود.
در چنین شرایطی، میوه‌ها به‌جای قرمز شدن، به رنگ زرد مایل به سبز یا زرد مایل به نارنجی باقی می‌مانند، حتی اگر تغذیه کاملاً صحیح انجام شده باشد.
کود کلسیم برای گوجه فرنگی
گوجه‌فرنگی برای رشد سالم، تولید میوه‌های باکیفیت، باردهی و گلدهی به مقادیر کافی کلسیم نیاز دارد. این عنصر نقش حیاتی در تقویت دیواره‌های سلولی، پایداری غشاهای سلولی و پیشگیری از بروز اختلال فیزیولوژیکی رایج به نام پوسیدگی انتهایی شکوفه (Blossom-End Rot - BER) ایفا می‌کند. بسته به این در چه مرحله‌ای در پرورش گوجه فرنگی هستید کود‌هایی مثل کود نیترات کلسیم و کلات کلسیم میتواند برای تامین کلسیم مناسب باشد.
کلسیم یک عنصر ضروری و غیرمتحرک در ساختار گیاه است. به این معنا که پس از جذب در بافت‌های قدیمی، نمی‌تواند به‌راحتی به سمت بافت‌های جدیدتر (مانند میوه‌های در حال رشد) منتقل شود.
اغلب افراد تصور میکنند که پوسیدگی انتهایی ناشی از کمبود کلی کلسیم است اما این مورد کاملا صحیح نیست. انتقال کلسیم در گیاه از طریق جریان تعرق (جریان آب در بافت‌ها) انجام میشود. این اختلال میتواند مربوط به مواردی همچون:
- نوسانات رطوبتی خاک: خشکی شدید و سپس آبیاری سنگین باعث اختلال در جریان آب و در نتیجه کاهش انتقال کلسیم به میوه میشود.
- رطوبت نامنظم و استرس آبی: تغییرات ناگهانی در آبیاری، خشکی خاک یا زهکشی ضعیف، انتقال یکنواخت کلسیم را مختل میکنند.
- رقابت بین عناصر غذایی: پتاسیم، منیزیم و آمونیوم زیاد در خاک می‌توانند جذب کلسیم را کاهش دهند.
زمان مصرف کود نیترات کلسیم برای گوجه فرنگی
نیترات کلسیم یکی از بهترین منابع تأمین مداوم کلسیم در سیستم‌های آبیاری قطره‌ای و کشت‌های متمرکز مانند هیدروپونیک است.
زمان شروع: از آغاز مرحله گلدهی، یعنی زمانی که اولین گل‌ها روی بوته ظاهر می‌شوند.
ادامه مصرف: به‌صورت منظم تا پایان مرحله رشد و بلوغ میوه‌ها.
هدف: تأمین یکنواخت کلسیم در دوره اوج نیاز گیاه، تقویت دیواره سلولی میوه و افزایش مقاومت در برابر ترک‌خوردگی و پوسیدگی.
نکته: چون کلسیم در گیاه غیرمتحرک است، لازم است به‌طور مداوم از طریق آب آبیاری در اختیار ریشه قرار گیرد.
کود مرغی برای گوجه فرنگی
کود مرغی نسبت به کودهای دامی دیگر، محتوای نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) بالاتری دارد و به همین دلیل، یک کود مناسب برای گوجه محسوب میشود. استفاده از کود مرغی باعث افزایش وزن میوه، تعداد میوه و قطر ساقه میشود.
اگر تصمیم به استفاده از کود مرغی گرفتید حتما از نوع کود پلت مرغی یا کود مرغی مایع از برند‌های معتبری مثل بیوبی و پاور لایف باشد. کود مرغی تصفیه نشده درصد بسیار بالایی از نیتروژن دارد که میتواند موجب سوختگی یا انتقال بیماری به گیاه کند.
کود ریشه زایی گوجه فرنگی
نیاز گوجه فرنگی به فسفر در طول مراحل اولیه رشد، به‌ویژه در مرحله نشاء و استقرار پس از پیوند به بالاترین حد خود می‌رسد. هدف در این مرحله، توسعه سریع یک سیستم ریشه‌ای قوی است تا گیاه بتواند شوک پیوند را به حداقل برساند و در جذب آب و سایر مواد مغذی در طول چرخه رشد موفق باشد. کود ریشه‌زایی فسفر بالا باید در مرحله نشاء یا بلافاصله پس از کاشت استفاده شود. در اینجا هم استفاده از کود 10-52-10 توصیه میشود.
همچنین کود هیومیک اسید یکی از مؤثرترین اصلاح‌کننده‌های آلی و محرک‌های زیستی رشد گیاه است که در کشت گوجه‌فرنگی نقش مهمی در تقویت سیستم ریشه، بهبود جذب مواد مغذی و ارتقای سلامت خاک دارد.
کود هیومیک اسید برای گوجه فرنگی
هیومیک و فولویک اسید (Fulvic Acid) به‌طور مستقیم موجب افزایش جذب عناصر غذایی، بهبود ساختار خاک و رشد سالم‌تر گیاه می‌شوند.
مهم‌ترین مزیت هیومیک اسید، تأثیر قابل‌توجه آن بر ریشه‌زایی است.
بر اساس نتایج تحقیقات:
استفاده از کود هیومیک اسید میتواند تعداد ریشه‌های جانبی را تا ۲.۶ برابر افزایش دهد. همچنین طول ریشه‌های جانبی تا ۲۲ برابر بیشتر میشود. این افزایش چشمگیر در حجم و گسترش ریشه موجب میشود که بوته گوجه‌فرنگی سریع‌تر در خام مستقر شود و توانایی بیشتری در جذاب آب و عناصر غذای میکرو و ماکرو پیدا کند.
علت جمع شدن برگ گوجه فرنگی
جمع شدن (پیچ خوردن یا لوله شدن) برگ‌های گوجه فرنگی میتواند ناشی از تنش‌های محیطی مانند رطوبت نامنظم، دمای بالا، هرس بیش از حد یا کوددهی بیش از حد با نیتروژن باشد. همچنین TYLCV (ویروس پیچیدگی برگ زرد گوجه فرنگی) اعث جمع شدن شدید برگ، زردی حاشیه‌ای و چروکیدگی میشود.
علت زرد شدن برگ گوجه فرنگی
کمبود منیزیم: باعث کلروز بین رگبرگی در برگ‌های قدیمی‌تر میشود؛ بافت بین رگبرگ‌ها زرد میشود در حالی که رگبرگ‌ها سبز باقی می‌مانند . این کمبود اغلب در خاک‌های سبک، شنی یا اسیدی مشاهده میشود.
کمبود آهن (کلروز آهن): برگ‌های جدید (بالایی) زرد می‌شوند در حالی که رگبرگ‌ها همچنان سبز مشخصی باقی می‌مانند. این وضعیت اغلب ناشی از pH بالای خاک است که آهن را به صورت شیمیایی "قفل" می‌کند و از جذب گیاه جلوگیری می‌نماید.
منابع معتبر برای خرید کود
برای خرید کودهای باکیفیت و مناسب برای گوجه فرنگی، فقط قیمت پایین یا تبلیغات چشمگیر کافی نیست. آنچه اهمیت دارد، اطمینان از اصالت، ترکیب دقیق و تناسب کود با نیاز گیاه است. استفاده از منابع معتبر، نه تنها شما را از خطر خرید کودهای تقلبی یا بی‌اثر نجات می‌دهد، بلکه امکان دریافت مشاوره‌های تخصصی برای زمان، روش و میزان مصرف را نیز فراهم می‌کند.
یکی از این منابع قابل اعتماد، سایت سازمان تأمین نهاده ایران است. این سایت با داشتن مجموعه‌ای کامل از اطلاعات فنی، آنالیزهای دقیق، قیمت روز و توضیحاتی درباره‌ی کاربرد هر نوع کود، به کشاورزان کمک می‌کند تا با اطمینان و آگاهی خرید کنند.
جمع‌بندی
انتخاب بهترین کود برای رشد گوجه فرنگی، تنها یک تصمیم کشاورزی نیست؛ بلکه یک انتخاب آگاهانه و سرنوشت‌ساز است که میتواند تفاوت میان بوته‌ای ضعیف و محصولی پربار و بازارپسند ایجاد کند. اگر نیازهای گیاه را با دقت بشناسیم و در زمان مناسب، کود درست را در اختیارش بگذاریم، آن‌گاه نتیجه چیزی خواهد بود که هر کشاورز در دل آرزو می‌کند: میوه‌هایی سرخ، درشت، خوش‌طعم و ماندگار. در نهایت، این را فراموش نکنید: تغذیه‌ی اصولی، سرمایه‌گذاری روی زمین نیست، سرمایه‌گذاری روی آینده محصول‌تان است. آینده‌ای که با گوجه‌هایی سالم، سرشار از رنگ، طعم و رضایت شکل می‌گیرد.