بهترین کودهای شیمیایی برای گردو: راهنمای جامع کشاورزان و باغداران

درخت گردو برای رشد، باردهی و مقاومت به کمبودها و تنش‌ها، به ترکیبی از درشت‌مغذی‌ها (نیتروژن (N)، فسفر (P)، پتاسیم (K)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و گوگرد (S)) و ریز‌مغذی‌ها (آهن (Fe)، منگنز (Mn)، بور (B)، مس (Cu)، روی (Zn)، مولیبدن (Mo)، نیکل (Ni) و کلر (Cl)) نیاز دارد. مهم‌ترین و پرنیازترین عنصر، نیتروژن (N) است.

در این مقاله از تامین نهاده ایران به بهترین انواع کود شیمیایی برای درخت گردو اشاره میکنیم.

کودهای پیشنهادی بر اساس نوع و نیاز:

• نیتروژن (N):
  • اوره (0-0-46)
  • سولفات آمونیوم 
  • نیترات آمونیوم
  • نیترات کلسیم
• فسفر (P):
  • سوپرفسفات تریپل 
  • دی‌آمونیوم فسفات (DAP)
  • مونوآمونیوم فسفات (MAP)
• پتاسیم (K):
  • سولفات پتاسیم  ← بهترین گزینه برای گردو
  • کلرید پتاسیم  ← فقط در شرایط بدون حساسیت به کلر
• ریز‌مغذی‌ها:
  • روی (Zn) و بور (B) با محلول‌پاشی ترکیبی برگی
  • آهن (Fe) به‌ویژه در خاک‌های قلیایی با کودهای کلاته مانند کلات آهن EDDHA
  • منگنز (Mn) و مس (Cu) فقط در صورت کمبود طبق آنالیز برگی

انواع کودهای شیمیایی و ویژگی‌های آن‌ها

در دنیای کشاورزی امروز، باغداران به طیف گسترده‌ای از محصولات کود دسترسی دارند که هر کدام خواص، ویژگی‌های رهاسازی و بهترین کاربردهای خاص خود را دارند.

منابع پتاسیم برای درخت گردو

سولفات پتاسیم (Potassium Sulfate) با فرمول 51-0-0 (+ 18% گوگرد):
این کود منبعی غنی از پتاسیم و گوگرد به شمار می‌رود. در شرایطی که به کاربرد مقدار بالایی از پتاسیم نیاز است یا خاک و آب دارای سطوح بالای کلراید هستند، کود سولفات پتاسیم نسبت به کلرید پتاسیم ارجعیت دارد، زیرا برخی گیاهان مانند گردو به کلراید اضافی حساسیت دارند.

کلرید پتاسیم:
کلرید پتاسیم یک گزینه مقرون‌به‌صرفه برای تأمین پتاسیم در بسیاری از شرایط زراعی است، به‌ویژه زمانی که وجود کلراید در خاک یا آب نگرانی خاصی ایجاد نمی‌کند.

منابع فسفر برای درخت گردو 

سوپرفسفات (ساده یا تریپل):

دو نوع رایج از کودهای فسفره شامل سوپر فسفات ساده (SSP) و سوپر فسفات تریپل (TSP) هستند. این کودها به رشد ریشه، بهبود فتوسنتز و افزایش تولید انرژی در گیاه کمک می‌کنند. TSP به دلیل غلظت بالای فسفر، در جبران کمبود فسفر به‌ویژه در درختان گردو بسیار مؤثر است، به‌خصوص زمانی که به‌صورت نواری در لایه‌های زیرسطحی یا داخل شیارهای خاک استفاده شود. قابل ذکر است که کود‌های NPK فسفر بالا مثل کود 10 52 10 هم بسیار مفید هستند.

دی آمونیوم فسفات (DAP) با فرمول 0-46-18:

کود دی آمونیوم فسفات با فرمول(0-46-18) ترکیبی از فسفر و مقدار قابل توجهی نیتروژن را در اختیار گیاه قرار می‌دهد و یکی از منابع متداول برای تأمین این دو عنصر مهم است. مونو آمونیوم فسفات (MAP) با فرمول 0-52-11 نیز منبعی غنی از فسفر است و برای تأمین این عنصر ضروری در گیاهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

منابع نیتروژن برای درخت گردو

اوره (Urea) با فرمول 0-0-46:
اوره یکی از رایج‌ترین کودهای گرانوله سرشار از نیتروژن است. این کود در ابتدا در خاک به راحتی حرکت می‌کند، اما به‌سرعت تحت تأثیر فعالیت میکروبی به آمونیوم تبدیل می‌شود. برای جلوگیری از تبخیر آمونیاک و کاهش اتلاف نیتروژن، لازم است اوره‌ای که روی سطح خاک پخش می‌شود، بلافاصله با شخم یا آبیاری به داخل خاک هدایت شود.

سولفات آمونیوم (Ammonium Sulfate) :
این ترکیب منبعی عالی برای تأمین نیتروژن و گوگرد است. فرم آمونیومی نیتروژن (+NH₄) بار مثبت دارد و ابتدا به ذرات خاک با بار منفی متصل می‌شود، بنابراین نسبت به نیترات کمتر در معرض آبشویی قرار دارد. البته، در شرایط گرم و مرطوب فصل رشد، باکتری‌ها حدود نیمی از آمونیوم را ظرف دو هفته به نیترات قابل آبشویی تبدیل می‌کنند. این کود همچنین تأثیر اسیدی قابل‌توجهی بر خاک دارد که می‌تواند برای خاک‌هایی با pH بالا مفید باشد.

نیترات آمونیوم (Ammonium Nitrate):
این کود ترکیبی از نیتروژن در دو شکل مختلف ارائه می‌دهد: نیمی به شکل نیترات (NO₃⁻) که بلافاصله برای گیاهان قابل جذب است و به‌راحتی شسته می‌شود، و نیمی به شکل آمونیوم (NH₄⁺) که در خاک پایدارتر باقی می‌ماند. این ترکیب باعث می‌شود که نیترات آمونیوم هم عملکرد سریع داشته باشد و هم مقداری نیتروژن با تأخیر آزاد کند.

نیترات کلسیم (Calcium Nitrate):
نیترات کلسیم منبعی از نیتروژن است که به‌سرعت در دسترس گیاه قرار می‌گیرد، اما در عین حال، به دلیل محلول بودن، امکان آبشویی بالایی دارد. این ویژگی را می‌توان با زمان‌بندی دقیق مصرف مدیریت کرد. نیترات کلسیم به‌ویژه برای سیستم‌های کودآبیاری مناسب است و همچنین وجود کلسیم در آن، به بهبود سلامت و ساختار گیاه نیز کمک می‌کند.

اوره آمونیوم نیترات (Urea Ammonium Nitrate):
این کود به دلیل حلالیت بالایش در آب، محبوبیت زیادی دارد. ترکیب فرم‌های مختلف نیتروژن در آن باعث می‌شود نسبت به سایر کودهای نیتروژنی کمی کمتر مستعد آبشویی باشد. البته در فصل‌های گرم مانند بهار و تابستان، تبدیل آن به نیترات با سرعت بالایی انجام می‌شود. این کود شامل اوره، آمونیوم و نیترات است و نیتروژن را به‌صورت مرحله‌ای آزاد می‌کند.

نیترات آمونیوم کلسیم ( Calcium Ammonium Nitrate) با درصد‌های 17%  و 26%:
این کود در فرم ۱۷ درصدی خود، ترکیبی متعادل از ۳۳٪ آمونیوم و ۶۷٪ نیترات را ارائه می‌دهد که برای کاربرد در کودآبیاری مناسب است. این ترکیب موجب جذب سریع و مؤثر نیتروژن توسط گیاه می‌شود.

کود‌های NPK برای درخت گردو

 

کودهای NPK به دلیل وجود سه عنصر اصلیه نیتروژن، فسفر و پتاسیم به دلایل زیر برای درخت گردو مفید است.

نیتروژن (N) موتور رشد رویشی است و برای ساخت کلروفیل، آنزیم‌ها و پروتئین‌های مورد نیاز فتوسنتز و تولید مغز گردو ضروری است.

فسفر (P) به توسعه ریشه و تقسیم سلولی کمک می‌کند و در مراحل اولیه رشد و گلدهی، نقش کلیدی دارد.

پتاسیم (K) کیفیت مغز، انتقال قند، مقاومت به سرما و تنش‌های محیطی را افزایش می‌دهد.

یکی از مفید‌‌ترین کود ها برای درخت گردو کود سه بیست است.

علائم کمبود عناصر مورد نیاز گردو و کود مناسب آن

عنصر غذایی	نقش اصلی در درخت گردو	علائم کمبود	راهکار و کود پیشنهادی
نیتروژن (N)	رشد برگ، شاخه، گل‌دهی و مغزدهی؛ سنتز پروتئین، کلروفیل، DNA و آنزیم‌ها	برگ‌های کم‌رنگ، کوچک، ریزش زودهنگام برگ‌ها، کاهش عملکرد	کود اوره، نیترات آمونیوم، سولفات آمونیوم، نیترات کلسیم؛ استفاده بهینه در چند نوبت طی بهار تا تابستان
فسفر (P)	انتقال انرژی (ATP)، توسعه ریشه، تقسیم سلولی	برگ‌های کوچک، زردی با نکروز، رشد کند شاخه	DAP، MAP، سوپرفسفات تریپل؛ مصرف در خاک یا همراه با آب آبیاری
پتاسیم (K)	تنظیم روزنه‌ها، انتقال قند، رشد میوه، مقاومت سرمایی و بیماری	برگ‌های رنگ‌پریده، حاشیه‌های بالا رفته، مغزهای کوچک	سولفات پتاسیم (مناسب‌تر برای گردو)، کلرید پتاسیم (در صورت نبود حساسیت به کلر)
روی (Zn)	تقسیم سلولی، سنتز پروتئین، هورمون‌های رشد	برگ‌های ریز، تأخیر در باز شدن جوانه‌ها، مغزدهی ضعیف	محلول‌پاشی برگی روی (ZnSO₄) بخصوص پس از گلدهی
بور (B)	تشکیل دیواره سلولی، جوانه‌زنی گرده، رشد لوله گرده	ریزش میوه، گل‌دهی ناقص، کاهش عملکرد	محلول‌پاشی برگی بوراکس یا اسید بوریک همراه روی
آهن (Fe)	ساخت کلروفیل، فتوسنتز	کلروز بین رگبرگی در برگ‌های جوان	اصلاح pH خاک، مصرف کود کلاته آهن (Fe-EDDHA) به روش برگی یا خاکی
منگنز (Mn) و مس (Cu)	فعالیت آنزیمی، مقاومت به بیماری‌ها	نادر؛ وابسته به pH خاک	آنالیز برگی؛ در صورت نیاز، محلول‌پاشی اصلاحی با MnSO₄ یا CuSO₄

در جمع‌بندی کلی، تغذیه درختان گردو برای دستیابی به عملکرد بالا و کیفیت مطلوب محصول، نیازمند یک رویکرد جامع، متعادل و داده‌محور است. این امر صرفاً به معنای استفاده از یک نوع کود خاص نیست، بلکه استراتژی‌ای پویا است که با مراحل رشد درخت، وضعیت خاص باغ و اهداف تولیدی انطباق می‌یابد.