در سال‌های اخیر گوگرد در خاک شالیزارها به شدت کاهش یافته. کمبود گوگرد در این خاک‌ها دلایل مختلفی مثل شست‌و‌شو گوگرد در خاک‌های غرقابی، کاهش مصرف کود‌ها آلی یا افزایش استفاده از کودهای شیمیایی مثل انواع فسفاته‌ها یا اوره سبب کاهش بیش از حد این عنصر در خاک شده.
استفاده از گوگرد برای بعضی از برنج‌ها روی طعم و پخت این محصول تاثیر میگذارد.
افزودن کود گوگرد همراه با نیتروژن می‌تواند تولید برنج را به‌طور چشمگیری افزایش دهد؛ به عنوان مثال در یک تحقیق، افزودن گوگرد به همراه کود نیتروژنه عملکرد شلتوک ( پوسته اولیه برنج ) افزایش داد. همچنین حتی تأمین مقادیر نسبتاً کم گوگرد قبل از کاشت برنج می‌تواند تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر عملکرد داشته باشد.
گوگرد به دو شکل کلی در کودهای کشاورزی وجود دارد:
کودهای سولفاته که برای گیاه قابل جذب است و انواع گوگرد خالص یا ترکیبی که باید در خاک اکسید شده و به سولفات تبدیل شود تا قابل جذب گردد.
در ادامه به‌طور جامع به انواع کودهای گوگردی زیر و تأثیر آن‌ها بر عملکرد برنج (به‌ویژه در خاک‌های شالیزاری شمال کشور) می‌پردازیم:
- کود گوگرد پالایشگاهی
- کود گوگرد آلی
- کود گوگرد معدنی
- کود گوگرد پودری
- کود گوگرد گرانوله
- کود گوگرد بنتونیت‌دار
- کود گوگرد دال عدسی یا پاستیلی
- کود گوگرد کلوخه‌ای
- کود گوگرد مایع
- کود گوگرد مش 100
- کود گوگرد مش 200
۱. گوگرد پالایشگاهی (عنصری خالص):
در صورت مصرف زودهنگام و اکسیداسیون کافی، تأمین گوگرد را بهبود داده و موجب افزایش تعداد پنجه‌ها و بهبود عملکرد دانه (حدود ۱۰٪ افزایش) می‌شود.
۲. گوگرد معدنی:
اگر آسیاب شده و پیش از کشت مصرف شود، سبب تأمین تدریجی گوگرد و بهبود سبزینگی و عملکرد دانه می‌شود. همچنین pH خاک را کاهش داده و جذب عناصر ریزمغذی را افزایش میدهد.
۳. گوگرد آلی:
با تأمین تدریجی گوگرد و مواد آلی، شرایط خاک را برای رشد برنج بهبود میدهد. باعث افزایش تعداد پنجه‌ها و بهبود کیفیت دانه از نظر میزان پروتئین و کیفیت پخت می‌شود.
۴. گوگرد پودری (ریز):
به دلیل سرعت اکسیداسیون بالا، سریعاً نیاز گوگردی برنج را رفع کرده و عملکرد برنج را افزایش میدهد (تا ۱۰٪ یا بیشتر). همچنین تجمع سمومی مثل آرسنیک در دانه را کاهش میدهد.
۵. گوگرد گرانوله:
تأمین تدریجی گوگرد را فراهم می‌کند؛ معمولاً در فصل اول اثرش محدود است، اما در بلندمدت به بهبود عملکرد منجر می‌شود. تأثیر عملکردی حدود ۱۰٪ افزایش نسبت به شاهد بدون گوگرد است.
با تجزیه سریع در خاک مرطوب شالیزار، گوگرد را سریع‌تر و یکنواخت‌تر در دسترس گیاه قرار داده و موجب بهبود چشمگیر رشد، افزایش تعداد پنجه، وزن خوشه و نهایتاً افزایش عملکرد (تا حدود ۱۸٪ افزایش) می‌شود.
۷. گوگرد دال‌عدسی یا پاستیلی:
مشابه گوگرد گرانوله عمل می‌کند؛ تأثیر آن تدریجی بوده و در میان‌مدت باعث افزایش عملکرد برنج می‌شود. معمولاً در صورت مصرف به‌موقع و ترکیب با منابع تاثیرگذار( مثلا ترکیب با کود نیتروژن یا هیومیک اسید)، عملکرد دانه را به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش میدهد (حدود ۹ تا ۱۰٪).
۸. گوگرد کلوخه‌ای:
تأثیر مستقیم چندانی روی برنج ندارد. به دلیل اکسیداسیون بسیار کند، معمولاً نمی‌تواند نیاز برنج را به‌موقع تأمین کند و اثر محسوسی بر عملکرد ندارد.
۹. گوگرد مایع (تیوسولفات‌ها و سولفات‌ها):
سریع‌ترین تأثیر را داشته و کمبود گوگرد را فوراً جبران می‌کند. موجب بهبود سریع سبزینگی، پنجه‌زنی، و افزایش معنی‌دار عملکرد دانه (۱۰ تا ۱۵٪) در فصل مصرف می‌شود.
۱۰. گوگرد مش ۱۰۰:
مش 100 گوگرد سرعت بالایی در اکسیداسیون دارد اما نه به اندازه مش 200. گوگرد مش 100 نیاز گیاه را در مدت کوتاهی فراهم کرده و رشد رویشی برنج را بهبود میدهد و موجب افزایش عملکرد (حدود ۱۰ درصدی) می‌شود.
۱۱. گوگرد مش ۲۰۰:
گوگرد مش 200 به علت دانه‌های بسیار ریز سریع‌ترین اکسیداسیون را داشته. مش 200 نیاز فوری برنج را برطرف می‌کند و سبب رشد قوی، پنجه‌زنی بهتر، و نتیجتا افزایش قابل توجه عملکرد و بهبود کیفیت دانه می‌شود.
کود گوگرد برای آماده‌سازی خزانه برنج
یکی از راه‌های مؤثر، افزودن مقداری کود گوگرد (ترجیحاً به شکل سولفات یا گوگرد نرم) به خاک خزانه قبل از کاشت بذر است. برای این منظور می‌توان مثلاً سولفات آمونیوم را با خاک خزانه مخلوط کرد تا هم نیتروژن و هم گوگرد تامین شود.
در صورتی که خاک خزانه pH بالایی داشته باشد یا مشکوک به کمبود ریزمغذی‌ها باشد، افزودن مقداری گوگرد عنصری پودری (گوگرد مش 100 یا 200) پیش از بذرپاشی مفید است.