هر ساله بسیاری از مزارع کشاورزی و باغات به دلیل گرمای هوا، تغییرات اقلیمی و نوسانات دما آسیب می‌بینند. آسیب تنش گرمایی و سرمایی برای گیاهان و درختان آن‌قدر زیاد است که درصد قابل توجهی از میزان تولید سالانه زمین را درگیر کرده و غیرقابل استفاده می‌نماید. مشکلات زیاد تنش گرمایی در کنار گرمایش کلی زمین و برخی تغییرات اقلیمی، کشاورزان را به فکر مقابله با این مشکلات انداخته است. تنش گرمایی چه از لحاظ ظاهری و چه از لحاظ باردهی و فیزیولوژی تاثیرات مختلفی دارد:
- سطح ظاهری:گیاه دچار پژمردگی، سوختگی، جمع شدن و پیچ خوردگی گیاه، پیری زودرس و کاهش رشد می‌شود.
- سطح باردهی و تشکیل میوه:در مرحله تولید مثلی، گرما موجب ریزش گل‌ها، کاهش تشکیل میوه و دانه، عقیم شدن و در برخی محصولات مثل گوجه‌فرنگی ایجاد آفتاب‌سوختگی و اختلالات کیفی می‌گردد.
- سطح سلولی و فیزیولوژیکی: گرمای بالا باعث دناتوره شدن پروتئین‌ها، آسیب غشایی، کاهش فتوسنتز، افزایش گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و اختلال در جذب مواد مغذی مخصوصاً پتاسیم می‌شود.
استفاده از بهترین کود برای تنش گرمایی می‌تواند یک راهکار مناسب برای مقابله با آسیب‌های ناشی از گرما و افزایش مقاومت گیاه به تمامی مواردی که در بالا اشاره شد شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی و مقایسه بهترین کودها برای مقابله با تنش‌های گرمایی محصولات کشاورزی بپردازیم. اگر شما هم قصد دارید با کوددهی درست، اصولی و به موقع نسبت به نجات محصولات خود از گزند گرما برنامه‌ریزی کنید تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
اگر زمان کافی برای مطالعه ندارید!
کودهایی که برای مقابله با تنش گرمایی مفید هستند:
آسیب های ناشی از تنش گرمایی برای کشاورزی و باغداری
پیش از آن که به سراغ بهترین کود برای تنش گرمایی و مقایسه انواع کودها بپردازیم، بهتر است کمی در مورد آسیب‌های ناشی از تنش حرارتی بپردازیم و ببینیم نوسانات دما، گرمای شدید یا سرمای زیاد چه مشکلاتی برای محصولات کشاورزی ایجاد می‌کند.
مسلما شما هم می‌دانید که هر گیاه با توجه به ماهیت و شرایط رشد خود، به یک محدوده دمایی خاص نیاز دارد. محققان با بررسی دقیق شرایط رشد گیاهان، بازه دمایی ایده‌آل برای هر رشد هر محصول را محاسبه و اعلام کرده‌اند. بازه دمایی ایده‌آل، شرایطی است که برای گیاه کاملا آرمانی بوده و در آن بهترین شرایط رشد را خواهد داشت.
بازه دمایی مهم دیگر برای گیاه، دمای تحمل آن است. گیاه در بازه تحمل خود می‌تواند زنده بماند و شرایط بدتر از این بازه، عملا گیاه را وارد فاز بقا کرده یا کاملا از بین می‌برد. معمولا بازه ایده‌آل رشد یک گیاه یک بخش کوچک از بازه قابل تحمل آن است که ترجیح گیاه برای رشد و نمو محسوب می‌شود. به صورت خلاصه، می‌توان گفت برای هر گیاه، شرایط دمایی سه حالت خواهد داشت:
- دمای ایده‌آل: مناسب‌ترین دما برای رشد یک گیاه
- دمای قابل تحمل: بازه دمایی که گیاه می‌تواند در آن زنده بماند اما بازدهی دمای ایده‌آل را نخواهد داشت.
- خارج از بازه تحمل: گیاه دچار مشکلات جدی خواهد شد. زرد شدن برگ‌ها، پژمردگی و ریزش گل‌ها از جمله آسیب‌های ناشی از گرمای بیش از حد برای گیاهان به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید: بهترین کود برای رشد سریع نهال
عناصر موثر برای تنش گرمایی
مبنای تشخیص بهترین کود برای تنش گرمایی این است که عناصر موجود در کود را شناسایی کرده و در کودهای مختلف به دنبال آنها باشیم تا بتوانیم بهترین کود برای مقابله با تنش گرمایی را پیدا کنیم. در ابتدا، لازم است بدانید که خود گیاهان برای مقابله با تنش گرمایی از تعریق کمک می‌گیرد. تعریق هم در گیاهان و هم در سایر جانداران به متعادل کردن دما کمک می‌کند. برای بهبود تعریق گیاه یا افزایش مقاومت آن نسبت به شرایط محیطی، عناصر زیر مفید خواهند بود:
1-پتاسیم
عنصر پتاسیم یکی از مهم‌ترین عناصر برای رشد بهتر و مقاومت بیشتر گیاه می‌باشد. پتاسیم یک عنصر فلزی فعال است که با تاثیر روی روزنه‌های گیاه می‌تواند اندازه آنها را تنظیم کرده و نرخ تعریق گیاه را کنترل کند. پتاسیم برای تولید آدنوزین تری‌فسفات (ATP)، که منبع اصلی انرژی گیاه است، حیاتی می‌باشد. تولید ATP سرعت فتوسنتز را تنظیم می‌کند و انرژی لازم برای مقابله با استرس را فراهم می‌آورد. از این طریق، تامین عنصر پتاسیم می‌تواند روی مقاومت گیاه در برابر خشکی و گرما موثر باشد.
علائم کمبود پتاسیم در گیاهان:
علائم کمبود | محصول | ||||
قهوه‌ای شدن و نکروز در حاشیه برگ‌های
پایینی | ذرت | ||||
سبز روشن-زرد شدن حاشیه برگچه‌های
پایینی | سویا | ||||
ظهور لکه‌های سفید یا زرد در حاشیه
برگچهها | یونجه | ||||
رسیدگی ناهمگون، Green/Yellow Shoulders(شانه سبزی میوه) | گوجه فرنگی | ||||
زرد شدن عمومی(کلروز)، توقف رشد و
افزایش حساسیت به بیماری | چمن و گیاهان زینتی |
بیشتر بخوانید: بهترین کود برای رشد گوجه فرنگی
2-سیلیسیم
سیلیسیم هم می‌تواند یک عنصر مکمل عالی برای مقابله با تنش گرمایی باشد. نقش سیلیسیم در بهبود مقاومت گیاه، تقویت دیواره‌های سلولی است. هنگامی که با استفاده از این عنصر بتوانیم دیواره‌های داخلی را تقویت کنیم، مقاومت گیاه در برابر تنش‌های فیزیکی نیز افزایش یافته و نرخ تعریق کاهش می‌یابد تا در شرایط کمبود آب، گیاه مدت زمان بیشتری سالم بماند. به عبارتی دیگر رسوب سیلیسیم در دیواره‌های سلولی مانند یک ضد آفتاب داخلی عمل می‌کند، نور اضافی را منعکس کرده و دمای برگ را کاهش می‌دهد.
3-آمینو اسیدها و هورمون های طبیعی
برخی از پروتئین‌ها در ساختار گیاه به افزایش مقاومت آن در برابر تنش‌های گوناگون کمک می‌کنند. برای ساخت این پروتئین‌ها به آمینو اسید نیاز داریم که پایه ساخت تمام پروتئین‌های گیاهی و جانوری می‌باشند. کودهای حاوی جلبک دریایی و کودهای پروتئینه منبع غنی از آمینو اسیدها و هورمون‌های طبیعی به شمار می‌روند.
4-هیومیک اسید و فولویک اسید
هیومیک اسید و فولویک اسید در مراحل پیش از کاشت بسیار موثر بوده و به تقویت گیاه از طریق افزایش نرخ جذب مواد مغذی کمک می‌کنند. این دو نوع کود همچنین با تقویت ریشه می‌توانند شرایط را برای بقای بیشتر و محصول‌دهی بهتر گیاه فراهم کنند. استفاده از هیومیک و فولویک اسید هم برای محصولات باغی از جمله مرکبات و هم برای محصولات زراعی نظیر گندم و جو توصیه می‌شود.
5-منیزیم
منیزیم (Mg) یکی از درشت‌مغذی‌های حیاتی گیاه است که با حفظ فتوسنتز، کاهش آسیب اکسیداتیو و تثبیت وضعیت آب، از گیاه در برابر تنش گرمایی محافظت می‌کند. این عنصر بخش مرکزی کلروفیل و کلروپلاست‌هاست و باعث تداوم تولید انرژی در دمای بالا می‌شود. همچنین با کاهش تولید گونه‌های فعال اکسیژن (ROS) و تقویت آنتی‌اکسیدان‌ها، از تخریب سلولی جلوگیری می‌کند. علاوه‌براین، منیزیم با پایدار نگه داشتن بافت‌ها و ساختار سلولی، حفظ رطوبت و افزایش بهره‌وری گیاه را در شرایط گرم تضمین می‌کند.
6-ریزمغذی‌ها
به طور کلی عناصر مورد نیاز برای رشد گیاه به دو دسته درشت مغذی و ریزمغذی تقسیم می‌شوند. سه عنصر پتاسیم، نیتروژن و فسفر را درشت مغذی و سایر عناصر را ریزمغذی می‌نامیم. تعداد ریزمغذی‌های مورد نیاز گیاهان زیاد است اما در بین آنها عناصر منگنز، مس، بور، روی و مولیبدن در ساخت آنتی اکسیدان‌ها و تقویت گیاه در برابر تنش گرمایی تاثیر شایانی دارند.
نکته مهم
در تابستان باید از «تله نیتروژن» دوری کرد. نیتروژن زیاد، به‌ویژه از نوع سریع‌رهش، باعث رشد سریع و ناسالم گیاه در گرما می‌شود و در دمای بالای ۲۹ تا ۳۲ درجه سانتی‌گراد خطر سوختگی ناشی از کود را بالا می‌برد. بنابراین، به‌جای کودهایی با درصد بالای نیتروژن، باید از کودهای ویژه تابستان با نیتروژن کم و رهاسازی آهسته استفاده کرد تا گیاه بدون شوک، آرام و پایدار رشد کند.
در نتیجه استفاده از کودهایی مثل اوره، 14-14-28، نیترات پتاسیم، نیترات کلسیم، نیترات منیزیم، دی آمونیوم فسفات و موارد دیگری که نیتروژن بالایی دارند باید با نظر مستقیم کارشناس انجام شود.
بهترین کود برای تنش گرمایی
با توجه به آنچه در مورد تقویت گیاهان در شرایط دمایی بحرانی گفتیم، استفاده از بهترین کود جهت افزایش مقاومت گیاه به گرما برای هر کشاورزی لازم و ضروری خواهد بود. کودهای موثر به شما کمک می‌کنند تا با تقویت گیاه در برابر شرایط بحرانی، خطر آسیب‌های جدی برای محصولات شما کاهش پیدا کند. کودهای بسیاری در بازار به عنوان کود مقابله با گرما یا کود برای تنش گرمایی به فروش می‌رسند اما استفاده از کود باکیفیت و موثر می‌تواند به تضمین سلامت محصولات شما کمک کند. در ادامه به بررسی بهترین کود برای تنش گرمایی خواهیم پرداخت.
کود هیومیک اسید و فولویک اسید بیوبی
همانطور که در قسمت قبل گفتیم، کود هیومیک اسید و فولویک اسید در آماده کردن خاک برای کشت نقش موثری دارند و به تقویت ریشه، افزایش نرخ جذب مواد مغذی و باردهی بیشتر محصولات می‌شوند. کود هیومیک اسید بیوبی در مقایسه با دیگر انواع کود هیومیک اسید، غلظت بسیار بالاتری دارد و می‌تواند مقاومت بسیار بیشتری در برابر تنش گرمایی برای گیاهان ایجاد نماید. این کود را می‌تواند پیش از کاشت محصول یا به صورت استفاده مستمر (عمدتا برای مرکبات) به کار گرفت.
نکته مهم در مورد کود هیومیک اسید بیوبی، مایع بودن آن است. کودهای مایع معمولا ضمن تاثیرگذاری زودهنگام، استفاده راحت‌تری نیز دارند. کود هیومیک اسید مایع بیوبی همچنین از نظر اقتصادی نیز یک گزینه مقرون به صرفه بوده و در عین حفظ کیفیت، قیمت مناسبی را در اختیار شما قرار خواهد داد.
کود سولفات پتاسیم لایف و بیوبی
در بین عناصر موثر برای مقابله با تنش گرمایی، پتاسیم بیشترین اهمیت را دارد. کود سولفات پتاسیم در برند لایف و بیوبی با توجه به درصد بالای پتاسیم به کار رفته در فرمولاسیون آن، بهترین کود برای تنش گرمایی محسوب می‌شود. این کود دارای 51 درصد پتاسیم است که می‌تواند نیاز محصولات شما به این عنصر درشت مغذی کلیدی را به صورت کامل برطرف کند.
استفاده از کود سولفات پتاسیم لایف یا بیوبی می‌تواند بخشی از محصولات شما که با تنش شدید آب و گرما مواجه شده و علائم تنش را نشان می‌دهند، درمان کند و شادابی و طراوت را به فضای کشاورزی شما بازگرداند. از این کود هم برای محصولات زراعی و هم برای محصولات باغی می‌توان استفاده نمود. علاوه بر پتاسیم، کود سولفات پتاسیم لایف و بیوبی با داشتن 19 درصد گوگرد، مشکلات خاک را نیز تا حد زیادی کنترل کرده و فضای رشد مناسب برای گیاهان را فراهم خواهد کرد.
کود اسید آمینه بیوبی
کود اسید آمینه بیوبی با داشتن اسیدهای آمینه آزاد می‌تواند پروتئین‌های مقاوم در برابر شوک حرارتی بسازد تا ساختار گیاه در برابر گرما مقاوم‌تر شود. جلبک‌های دریایی منبع بسیار خوبی از آمینواسیدهای ضروری برای گیاه هستند که به استحکام بیشتر و تقویت سیستم دفاعی گیاه کمک می‌کنند.
کود سه بیست (20-20-20) برند لایف و بیوبی
کود سه بیست یکی از محصولات پرطرفدار دنیای کشاورزی امروز است. این کود NPK شامل 20 درصد از سه عنصر درشت مغذی ضروری گیاهان یعنی نیتروژن، پتاسیم و فسفر می‌باشد. استفاده از کود سه بیست برند لایف به عنوان بهترین کود برای تنش گرمایی می‌تواند علاوه بر مقاوم نمودن گیاه در برابر تنش‌های گرمایی و دمایی، کیفیت و مقدار باردهی محصولات شما را نیز افزایش دهد. به دلیل بهره‌مندی این کود از هر سه درشت مغذی مهم گیاهی در کنار مقداری از عناصر ریزمغذی، به آن لقب کود کامل را داده‌اند.
برندهای زیادی به تولید کود سه بیست می‌پردازند اما محصول برند لایف به صورت پودری عرضه می‌شود و از نظر اقتصادی بسیار مقرون به صرفه می‌باشد. در عین قیمت مناسب، این کود از کیفیت بسیار بالایی برخوردار بوده و می‌تواند یک کود مکمل پیشگیرانه کم‌نظیر برای مقابله با تنش‌های محیطی و گرمایی به شمار رود. در نظر داشته باشید که کود سه بیست برای مقاوم کردن گیاه نسبت به تنش گرمایی مناسب است و به تنهایی نمی‌تواند گیاه پژمرده و آسیب دیده را بهبود ببخشد.
کود مرغی بیوبی
هر چند کودهای شیمیایی از نظر کارایی و عملکرد ثابت شده‌اند و بی‌ضرر بودن آنها به تایید رسیده است اما برخی از کشاورزان همچنان به استفاده از کودهای ارگانیک اعتقاد بیشتری دارند. برای این دسته از کشاورزان، کود مرغی مایع اسپانیایی بیوبی یک انتخاب ایده‌آل محسوب می‌شود تا حدی که می‌توان آن را بهترین کود طبیعی برای تنش گرمایی در نظر گرفت. این کود با داشتن مقادیری از پتاسیم، نیتروژن، فسفر، ترکیبات آلی، هیومیک اسید و آمینو اسیدهای مفید، یک سپر دفاعی در برابر گرما و تنش‌های دمایی ایجاد کرده و جلوی آسیب دیدن گیاه را خواهد گرفت.
جمع بندی
تنش‌های گرمایی یکی از مشکلات همیشگی محصولات کشاورزی به خصوص در مناطق گرمسیر به شمار می‌رود که هر ساله بسیاری از کشاورزان و باغداران را با مشکل و ضررهای بزرگ مواجه می‌کند. به منظور مقابله با این مشکل، استفاده از بهترین کود برای تنش گرمایی می‌تواند راه حل موثری باشد. در این مقاله ضمن بررسی علائم تنش گرمایی، تعدادی از بهترین کودهای موجود در بازار برای مقابله با مشکل نوسانات دما و استرس‌های گرما را مورد بررسی قرار دادیم.
به خاطر داشته باشید که کوددهی در زمان مناسب با مقدار مناسب می‌تواند جلوی بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات گیاهان را بگیرد. اگر شما هم می‌خواهید محصولاتی سالم، پربار، باکیفیت و پرمشتری داشته باشید، بهتر است کوددهی به گیاه و برطرف کردن نیازهای گیاهان را جدی بگیرید.