سیب یکی از محصولات پرفروش در بازار میوه و درخت سیب از جمله سودآورترین درختان میوه برای باغداران به شمار می‌رود. این درخت با داشتن ارقام متنوع با ویژگی‌های متفاوت، یک محصول سازگار با اکوسیستم ایران محسوب میشود. باغداران از طریق کوددهی به کمک بهترین کود برای درخت سیب در تلاش‌اند تا ضمن برطرف کردن نیازهای درخت، بیشترین بازدهی و تولید محصول را داشته باشند.
در این مقاله قصد داریم به ارائه یک برنامه کوددهی برای درخت سیب بپردازیم که با توجه به شرایط کشت (کیفیت خاک و آب و هوا) در ایران، مناسب‌ترین انواع کود برای تغذیه درخت سیب را در بر داشته باشد. اگر شما هم قصد دارید درختانی پربار با محصولات باکیفیت داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
ارقام مختلف درخت سیب در ایران
پیش از بررسی بهترین کود برای درخت سیب و ارائه برنامه کوددهی، شناخت ارقام مختلف درخت سیب که با آب و هوای ایران سازگاری دارند میتواند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار باشد. به طور کلی انواع درخت سیب موجود در ایران به دو دسته ارقام ایرانی و خارجی دسته‌بندی می‌شوند که هر کدام از این دو دسته خود دارای تنوع زیادی می‌باشند. در جدول زیر برخی از پرکاربردترین ارقام سیب در ایران را بررسی می‌کنیم:
سیب
شیخ احمد
|
ایرانی
|
شکل
استوانه‌ای، رنگ زرد با لکه‌های قرمز، انعطاف‌پذیری بالای شاخه‌ها
| ||||||
سیب
سلطانی شبستر
|
ایرانی
|
طعم
خوب، رنگ زرد با رگه‌های صورتی، بافت سفت و پوست نازک
| ||||||
سیب
حیدرزاده
|
ایرانی
|
رنگ
زمینه سبز و انبارمانی بالا
| ||||||
مشهد
نوری
|
ایرانی
|
زودرس،
طعم خوب، رنگ زمینه سبز با لکه‌های قرمز براق
| ||||||
پرایم
گلد
|
خارجی
|
میوه
متوسط – درشت و رنگ طلایی – انبارمانی بالا
| ||||||
جاناتان
|
خارجی
|
میوه
نسبتا درشت – حساسیت کم به زنگار – بافت سفت
| ||||||
رد
دلیشز
|
خارجی
|
شکل
مخروطی میوه – مقاوم نسبت به زنگار
| ||||||
گلدن
دلیشز
|
خارجی
|
شکل
کروی – پوست نازک – رنگ رویی زرد
| ||||||
فوجی
|
خارجی
| اندازه متوسط - رنگ رویی قرمز کمرنگ – سفتی بافت خوب و طولانی‌مدت |
عناصر و ترکیبات مورد نیاز برای رشد ایده آل درخت سیب
به طور کلی انتخاب بهترین کود برای درخت سیب منوط به استفاده به موقع و متعادل از عناصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، آهن و منیزیم است. هر کدام از عناصر نام‌برده میتواند به صورت ترکیبی کارآمد در بهترین برند کود شیمیایی وجود داشته باشد. به عنوان مثل کود NPK میتواند ترکیبی تاثیرگذار از انواع میکروالمنت‌ها و ماکرو المنت‌ها باشد.
نیتروژن (ازت) برای درخت سیب
نیتروژن یکی از عناصر کلیدی برای رشد کامل و سریع درخت سیب است که اهمیت بالایی در سلامت درخت دارد. این عنصر از جمله مهم‌ترین عناصر سازنده کلروفیل است که در سبزینگی و سوخت و ساز درخت تاثیر به‌سزایی دارد. زردی و کوچک شدن برگ‌ها، کند شدن رشد رویشی، ظهور لکه‌های زرشکی روی سطح برگ و پوست میوه به دلیل انباشه شدن آنتوسیانین‌ها و کاهش اندازه محصول سیب از جمله علائم کمبود نیتروژن به شمار می‌روند. از نگاهی دیگر نیتروژن موجب بزرگ‌تر شدن اندازه میوه و افزایش سال‌آوری درختان میشود.
باید توجه داشت که زیاد بودن مقدار نیتروژن در دسترس درخت سیب هم میتواند خطرآفرین باشد. طولانی شدن فصل رشد رویشی و تاخیر در رسیدگی میوه‌ها، ریزش غیرعادی میوه و عدم رنگ‌گیری مناسب میوه‌ها از جمله علائم زیاد بودن نیتروژن درخت سیب به شمار می‌رود.
فسفر برای درخت سیب
فسفر یک عنصر کلیدی در ساختار DNA درخت سیب است ک در سنتز پروتئین و ریشه‌زایی درخت نقش فعالی دارد. فسفر در ساختار ADP و ATP که ذخیره‌سازهای انرژی درختان هستند تاثیر زیادی دارد.
طبق آزمایشات انجام شده، خاک اغلب مناطق ایران کمبود جدی فسفر ندارد؛ با این حال، تست خاک و برگ از درخت و خاک باغ شما میتواند دقیق‌ترین معیار برای بررسی نیاز یا عدم نیاز درخت به کودهای مبتنی بر فسفر می‌باشد. کندی رشد رویشی، کاهش تراکم گلدهی، کوچک شدن اندازه برگ‌ها و خزان زودرس از جمله عواقب کمبود فسفر به شمار می‌روند.
پتاسیم برای درخت سیب
پتاسیم یک عنصر درشت مغذی کلیدی دیگر در ساختار درختان میوه از جمله سیب محسوب میشود. این عنصر در فعال کردن آنزیم‌ها و تنفس بهتر درخت و همچنین انتقال قندها و باز و بسته شدن بهینه روزنه‌های درخت موثر می‌باشد. پتاسیم بیشترین تاثیر را در خواص محصول (رنگ، طعم و انبارمانی) دارد و به همین جهت، معمولا بهترین کود برای درخت سیب به منظور باردهی بهتر و بیشتر می‌باشد.
استفاده از کود دارای پتاسیم برای برخی از ارقام از قبیل سیب قرمز دارای اهمیت ویژه‌ای می‌باشد. باغدارانی که قصد انتخاب بهترین کود برای درخت سیب قرمز را دارند، معمولا از کودهای پتاس بالا و کلسیم بالا برای درختان خود استفاده می‌نمایند.
کلسیم برای درخت سیب
عنصر فلزی کلسیم یک عنصر بسیار موثر در ساختار غشای سلولی درخت سیب است که در خاک اکثر مناطق ایران با کمبود مواجه می‌باشد. کمبود این عنصر علائمی از قبیل سوختگی سر شاخه‌های جوان، کاهش رشد رویشی، ناهنجاری‌هایی از قبیل لکه تلخی و کوتاه شدن انبارمانی محصول میشود.
جالب است بدانید که برخی از ارقام سیب به وجود کلسیم حساسیت بالاتری نشان می‌دهند. به عنوان مثال، کودهای دارای کلسیم و پتاسیم مثل کود نیترات کلسیم و کود سولفات پتاسیم بهترین کود برای درخت سیب گلاب شناخته می‌شوند زیرا این کودها جلوی ترک خوردن و لکه‌دار شدن میوه درخت سیب گلاب را می‌گیرند.
منیزیم برای درخت سیب
بالغ بر 15 درصد ساختار کلروفیل (سبزینه) گیاهان را منیزیم تشکیل می‌دهد. بنابراین، این عنصر تاثیر ویژه‌ای روی نرخ فتوسنتز و میزان سبزینگی درخت دارد. خزان زودرس برگ‌ها در حوالی ماه تیر یکی از نشانه‌های اصلی کمبود منیزیم به شمار می‌رود. باید توجه داشت که زیاد بودن مقدار منیزیم نیز برای درخت مضر است و میتواند جذب کلسیم را با اختلال مواجه نماید.
آهن برای درخت سیب
عنصر آهن یکی دیگر از ریزمغذی‌های ضروری برای تولید کلروفیل است. کمبود آهن به کاهش وزن و اندازه محصول درخت سیب، زرد یا سفید شدن (در مراحل حاد) رنگ برگ‌ها ایجاد لکه‌های صورتی رنگ در برخی ارقام همراه می‌باشد. کمبود آهن به خصوص در باغاتی که به روش کرتی و غرقابی آبیاری می‌شوند نمود بیشتری خواهد داشت.
علاوه بر این عناصر، موارد دیگری نظیر مولیبدن، بور، روی و منگنز نیز در ساختار درختان سیب نقش کلیدی دارند که باغداران باید نسبت به تامین آنها نیز اقدام نمایند. ترکیبات مختلفی از قبیل انواع آمینواسیدها، هیومیک اسید و فولویک اسید نیز در ایجاد بستر رشد مناسب و افزایش ریشه‌زایی تاثیرگذار هستند. یک برنامه کوددهی کامل باید شامل مقدار کافی از تمامی کودهای مورد نیاز درخت سیب با توجه به آزمایش خاک و برگ باشد. در ادامه به ارائه یک برنامه دقیق و کامل برای کوددهی درخت سیب خواهیم پرداخت.
برنامه کوددهی درخت سیب
همانطور که در قسمت قبل دیدیم، انتخاب بهترین کود برای درخت سیب با توجه به تعداد زیاد عناصر و ترکیبات مورد نیاز درخت کار چندان آسانی نیست. به این منظور، استفاده از یک برنامه کوددهی متناسب با نیازهای خاک و درخت میتواند مناسب‌ترین نتیجه را داشته باشد. در ادامه به ارائه یک برنامه کامل برای تقویت درخت سیب و بهبود کیفیت محصول آن ارائه خواهیم کرد. این برنامه بر اساس مراحل رشد و نیازهای درختان سیب بارده تهیه و تنظیم شده است.
بهترین
کود برای درخت سیب در زمستان
|
کود
مرغی – کود فسفر بالا
| ||||
بهترین
کود برای درخت سیب در بهار
|
کودهای
فروت ست – کود سه بیست – کود پتاسیم فسفات
| ||||
بهترین
کود برای درخت سیب در تابستان
|
کود
دارای کلسیم و کود پتاسیم بالا برای افزایش کیفیت محصول
| ||||
بهترین
کود برای درخت سیب در پاییز
| کودهای مکمل خاک نظیر هیومیک اسید برای بازیابی عناصر از دست رفته |
مرحله اول: قبل از تورم جوانه ها (در هنگام خواب زمستانی)
دوره قبل از تورم جوانه‌ها که در زمستان و هوای سرد در نظر گرفته میشود، یک دوره کلیدی و حساس به منظور تقویت خاک و تامین کمبودهای موجود در آن است. با توجه به آزمایش خاک و برگ درخت سیب، استفاده از کودهای زیر میتواند موثر باشد:
کود مرغی برای درخت سیب
به منظور تقویت خاک و ارائه عناصری که دارای کمبود هستند، استفاده از کودهای آلی توصیه میشود. این کودها هم از نظر اقتصادی دارای قیمت پایین‌تری هستند و هم تنوع مواد مغذی موجود در آن برای خاک ایده‌آل محسوب می‌گردد. در صورتی که نتایج آزمایش خاک باغ سیب میزان مواد آلی موجود در خاک را کمتر از 3 درصد محاسبه کرده باشد، استفاده از کودهای آلی نظیر کود مرغی توصیه میشود.
لازم است بدانید که کود مرغی در مقایسه با سایر کودهای دامی هم از نظر روش استفاده و هم از نظر درصد مواد مغذی در مقایسه با دیگر کودهای دامی از کیفیت بالاتری برخوردار است. برخی از کودهای مرغی از جمله کود مرغی مایع بیوبی، با اصلاح ساختار این کود توانسته‌اند به یک محصول ارگانیک و بهبود یافته برسند که با درصد عناصر متعادل و ریسک پایین‌تر، فواید کوددهی در این مرحله را افزایش می‌دهد.
کود سولفات پتاسیم، سوپر فسفات تریپل و سولفات روی برای درخت سیب
اگر نتایج آزمایش خاک حاکی از میزان پتاسیم کمتر از 1.2 درصد، فسفر کمتر از 0.11 درصد و روی کمتر از 15 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم خاک باشد، استفاده از کود حاوی عناصر دارای کمبود در دوره خواب زمستانه درخت توصیه میشود. همچنین استفاده از عنصر سولفور (گوگرد) در این دوره با اصلاح ساختار خاک و کاهش شوری و بهبود اسیدیته، روی کیفیت خاک تاثیر می‌گذارند. بنابراین، استفاده از کودهایی نظیر سولفات پتاسیم که ترکیب دو عنصر گوگرد و پتاسیم است، تاثیر بسیار مثبتی بر شرایط خاک کشت درختان خواهد داشت. این کودها به روش اختلاط با خاک خیس هنگام آبیاری استفاده می‌شوند.
در این دوره همچنین می‌توانید از کودهای سوپر فسفات تریپل، سولفات پتاسیم و سولفات آهن یا روی به صورت چالکود هم استفاده کنید. اگر قصد انجام این کار را دارید، دیگر نیازی نیست از کود به روش اختلاط با خاک نیز استفاده کنید.
مرحله دوم: قبل از باز شدن جوانه
در مرحله باز شدن جوانه‌ها، استفاده از کود اوره اهمیت زیادی دارد زیرا در این دوره، درخت برای رشد رویشی و فتوسنتز بهتر نیاز به نیتروژن خواهد داشت. دقت داشته باشید که اوره تنها در صورت تایید آزمایش برگ مبنی بر وجود کمتر از 2.2 درصد نیتروژن باید به کار گرفته شود.
همچنین در دوره پیش از باز شدن جوانه‌ها می‌توانید از سولفات روی و اسید بوریک نیز استفاده کنید که برای این مرحله از اهمیت بالایی برخوردار هستند. این کودها در دوره قبل از باز شدن جوانه‌ها به صورت محلول‌پاشی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
مرحله سوم: تشکیل میوه
استفاده از نیتروژن در این دوره نیز توصیه میشود؛ با این تفاوت که روش مصرف کود اوره باید به روش کود آبیاری یا پخش بر روی خاک و سپس بلافاصله آبیاری درختان انجام شود. بسته به میزان کمبود نیتروژن در آزمایشات، باید برای هر درخت بین 50 تا 150 گرم کود اوره را مورد استفاده قرار دهید.
مرحله چهارم: سه هفته بعد از ریزش گلبرگ‌ها و تشکیل میوه
استفاده از اسید بوریک، سولفات پتاسیم یا هر کودی که کمبود آن در آزمایشات تایید شده باشد در این دوره به صورت محلول‌پاشی توصیه میشود. در این دوره استفاده از عناصر درشت‌مغذی میتواند کیفیت محصول را افزایش دهد. بنابراین اگر به دنبال زمان مصرف کود سه بیست برای درخت سیب هستید، این دوره مناسب شما خواهد بود زیرا کود سه بیست یک منبع غنی و متعادل از عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم برای درخت سیب به شمار می‌رود.
مرحله پنجم: مرحله فندقی شدن میوه تا 2 ماه پس از ریزش گلبرگ‌ها
در مرحله فندقی شدن و یک ماه بعد از آن، کودهای دارای نیتروژن باز هم از اهمیت بالایی برخوردار هستند. کود اوره یا دیگر انواع کود ازت بالا به اندازه 150 تا 450 گرم به ازای هر درخت، فرمول کوددهی درخت سیب در مرحله فندقی شدن میوه می‌باشد. در این مرحله درختان سیب فرآیند ذخیره قند را نیز آغاز می‌کنند. بنابراین اگر به دنبال بهترین کود برای باردهی درخت سیب و افزایش کیفیت میوه‌ها هستید، نباید از کود پتاس بالا از جمله کود 36-12-12 و کود 30-5-15 غافل شوید.
مرحله ششم: از دو هفته بعد از ریزش گلبرگ‌ها تا دو هفته قبل از برداشت محصول
از مرحله ریزش گلبرگ تا آستانه برداشت محصول، بهترین کود برای درخت سیب میتواند کود کلرید کلسیم باشد زیرا در این دوره استفاده از کلسیم، روی کیفیت بافت سیب تاثیر قابل توجهی دارد. توصیه میشود هر دو هفته یک بار با محلول کلرید کلسیم با غلظت 2 در هزار (200 گرم کود و 100 لیتر آب) به صورت محلول‌پاشی این کود را در اختیار درخت قرار دهید.
مرحله هفتم: پس از برداشت محصول
کودهای دارای فسفر و پتاسیم در این مرحله می‌توانند انتخاب مناسبی برای تقویت و ریکاوری خاک باشند. کوددهی اصولی در این مرحله میتواند جلوی فقر خاک در سال بعد رشد درخت سیب را بگیرد و عملکرد خوب هر ساله درخت را تضمین نماید.
نحوه استفاده از کود برای درخت سیب
علاوه بر زمان کوددهی و مقدار کود مورد نیاز که باید بر مبنای آزمایشات و بررسی تخصصی انجام شود، نحوه استفاده از هر کود هم اهمیت خاص خود را دارد. به طور کلی کودها شامل انواع مایع، جامد پودری و گرانول هستند که روش استفاده از هر کدام متفاوت است. این کودها از نظر میزان تاثیرگذاری و سرعت جذب نیز متفاوت هستند.
- نحوه مصرف کود مایع برای درخت سیب: کودهای مایع مانند کود مرغی یا کودهای کامل مایع می‌توانند به روش آبیاری یا محلول‌پاشی مصرف شوند. روش کود آبیاری مواد مغذی کود را در مدت طولانی‌تری به درخت می‌رساند اما تاثیر زودهنگام ندارد. در سوی مقابل، روش محلول‌پاشی مواد مغذی را به سرعت در اختیار درخت قرار می‌دهد و تاثیر آن نیز به سرعت کمرنگ خواهد شد.
- نحوه مصرف کود گرانوله برای درخت سیب: کودهای گرانوله را می‌توانید در آب محلول کنید و کود مایع تولید کنید. محلول کود گرانوله امکان مصرف به صورت محلول‌پاشی یا کود آبیاری را دارد. همچنین می‌توانید مقدار مناسب کود را در قسمت سایه‌انداز درخت قرار داده و با آبیاری درخت، کود را در اختیار ریشه قرار دهید.
- نحوه مصرف کود پودری برای درخت سیب: کودهای پودری بهترین انتخاب برای چالکود درخت سیب هستند که با شیب ملایم و به مرور زمان، عناصر خود را به درخت می‌رسانند. البته امکان حل کردن کود گرانوله در آب نیز وجود دارد.
جمع‌بندی
استفاده از برنامه کوددهی مناسب میتواند راز موفقیت باغداران سیب در تولید محصولات بازارپسند، باکیفیت و با حجم بالا باشد. در این مقاله ضمن بررسی عناصر موثر در ساختار درخت سیب، یک برنامه کوددهی کامل به منظور استفاده برای ارقام مختلف درخت سیب را نیز مورد بررسی قرار دادیم.