درخت انار، یکی از ارزشمندترین و محبوبترین درختان میوه در ایران است که بهدلیل میوهی خاص و پرخاصیتش، از دیرباز به میوه بهشتی معروف بوده است. همانطور که برخی میوههای استوایی برای ما ناآشنا هستند، انار نیز در بسیاری از نقاط جهان میوهای کمیاب و ناشناخته به شمار میآید.
برای اینکه این درخت بتواند میوههایی درشت، دانههای یاقوتی، خوشرنگ و خوشطعم تولید کند، انتخاب بهترین کود برای درخت انار یکی از مهم ترین عوامل است.
رشد درخت انار شامل چند مرحله مهم است؛ از رشد رویشی انار و رشد ریشه انار گرفته تا رشد زایشی انار و تبدیل گل به میوه در انار. در هر یک از این مراحل، درخت به عناصر غذایی متفاوتی نیاز دارد تا بتواند عملکرد مطلوبی داشته باشد. اگر تغذیه درخت بهدرستی انجام نشود، مشکلات مختلفی در میوه و درخت بروز میکند.
بسیاری از باغداران با چالشهایی همچون
- سفید شدن دانههای انار
- کشمشی شدن
- قهوهای شدن دانه
- کپک زدن انار روی درخت،
- سیاه شدن داخل انار روی درخت،
- علت افتادن انار از درخت
- علت ترکیدن انار قبل از رسیدن
روبهرو هستند. حتی گاهی ترش بودن انار نیز به دلیل کمبود یا عدم تعادل در عناصر غذایی خاک است. در این مقاله قصد داریم با بررسی دقیق نیازهای تغذیهای درخت انار و معرفی بهترین کودها برای مراحل مختلف رشد، به شما کمک کنیم تا درختانی سالمتر، با میوههایی درشتتر، قرمزتر و خوشطعمتر داشته باشید و از بروز مشکلاتی مانند ترکیدگی، کپک و سفید شدن دانه جلوگیری کنید.
بهترین کود برای درخت انار
انتخاب بهترین کود برای درخت انار باید با در نظر گرفتن وضعیت درخت و فصلی که در آن قرار دارد انتخاب شود. توصیه کودی برای درختی که در حال شکوفه دادن است با یک نهال جوان فرقهای زیادی دارد. از همین رو انتخاب کود انار چه در دسته کودهای شیمیایی باشد و چه در دسته کودهای آلی و محرک زیستی باید با علم کامل به وضعیت درخت انتخاب شود.
فارغ از مسئله مطرح شده بررسی سه عنصر کلیدی نیتروژن، فسفر و پتاسیم به ترتیب تاثیرات کلیدی در رشد رویشی، ریشهزایی و رشد زایشی دارد. در ادامه به بررسی انواع درشت مغذیها و ریز مغذیها میپردازیم.
پتاسیم(K)
استفاده از پتاس باعث میشه آنتوسیانین(Anthocyanin) افزایش پیدا کنه و انار رنگگیری بهتری داشته باشد. همچنین پتاسیم موجب افزایش کیفیت، وزن و اندازه میوه میشود.
پتاسیم میتواند اثرات منفی مصرف بیش از حد کودهای نیتروژندار که موجب تأخیر در رنگگیری میوه میشوند را تا حد زیادی خنثی کند. این عنصر در تنظیم تعادل اسمزی، سوختوساز گیاهی، سنتز و انتقال قندها، و همچنین افزایش تحمل درخت در برابر تنشهای محیطی مانند گرما، خشکی و شدت نور بالا نقش مهمی دارد.
مصرف زیاد پتاسیم باعث کاهش جذب کلسیم در میوه و بروز مشکلاتی مانند ترکیدگی و سفیدیدانه میشود.
پتاسیم در اواسط مرداد برای رنگگیری میوه استفاده میشود و معمولا توصیهها بر این است که از زمان گردویی شدن میوه تا قبل از برداشت همراه با آبیاری در چند نوبت مصرف شود.
کود پتاس بالا بهتر است در اسفندماه به درخت داده شوند تا در آغاز فصل رشد در دسترس ریشه قرار گیرند.
یکی از بهترین کودهای برای درخت انار کود سولفات پتاسیم یا همان سولوپتاس(51-0-0) است.
نیتروژن(N)
ازت یا همان نیتروژن موجب رشد رویشی، طراوت و افزایش توان تولید میوه درخت انار میشود. استفاده نامتعادل از آن قبل یا بعد از گردویی شدن، رنگدهی میوه مخصوصا قرمز شدن دانه انار را با مشکل مواجه میکند. مصرف بیش از حد باعث افزایش رشد رویشی و به طبع آن کاهش گلدهی و رنگ و طعم میوه میشود.
یکی از علتهای سفید شدن دانههای انار و ترکیدگی میوه انار استفاده نادرست از نیتروژن است. برای مصرف نیتروژن حتما از یک متخصص یا یک گیاه پزشک مشاوره بگیرید.
توصیه مصرف نیتروژن:
- یکسوم همراه با کودهای فسفره، پتاسه و آلی در زمستان
- یکسوم پس از ریزش کامل گلبرگها
- یکسوم باقیمانده حدود دو ماه پس از نوبت دوم
کود سولفات آمونیوم یکی از بهترین گزینه ها برای تامین نیتروژن است.
فسفر(P)
فسفر یکی از مهمترین عناصر در تحریک رشد و توسعه ریشههای اصلی و جانبی درخت انار است و به استقرار بهتر نهالها در خاک کمک میکند. بین میزان مواد آلی و مقدار فسفر قابل جذب در خاک، رابطهای مثبت و معنادار وجود دارد؛ بنابراین افزایش مواد آلی میتواند قابلیت جذب فسفر را بیشتر کند. فسفر همراه با عناصری مانند روی، نیتروژن، پتاسیم، کلسیم و مولیبدن در فرآیند تبدیل گل به میوه (فروتست) نقش مؤثری دارد و به افزایش درصد گلهای بارور کمک میکند.
بیشتر بخوانید:کود تبدیل گل به میوه
فسفر قویترین و کارآمدترین عنصر برای رشد ریشه و سلامت ریشه است. کود فسفات در نزدیکی ریشه روی سطح خاک یا چالکود استفاده میشود و معمولا در دمای بالا از آن پرهیز میشود.
کود فسفر بالا 10-52-10 یکی از بهترین گزینهها برای تامین فسفر در خاک است. البته استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات هم گزینه مناسبی است.
عنصر کلسیم برای درخت انار
مزایای کلسیم برای درخت انار
- افزایش استحکام بافت گیاه و میوه:
- کلسیم در تشکیل و استحکام دیواره سلولی نقش کلیدی دارد.
- این عنصر باعث افزایش پایداری دانههای انار و استحکام پوست میوه در برابر ترکخوردگی میشود.
- همچنین در بهتأخیر انداختن پیری سلولی، افزایش عمر انباری میوه و کاهش تنفس سلولی مؤثر است.
تنظیم تنشهای فیزیولوژیکی و محیطی:
- کلسیم بهعنوان پیامرسان ثانویه سلولی، در انتقال سیگنالهای رشد و افزایش مقاومت گیاه در برابر تنشهای زیستی و غیرزیستی مانند خشکی و شوری نقش دارد.
بهبود کیفیت میوه و افزایش جذب قند:
- محلولپاشی کلسیم بر روی میوه انار، سبب افزایش آنتوسیانین، ویتامین C، اسیدیته، مواد جامد محلول و در نتیجه بهبود رنگ، طعم و عطر میوه میشود.
اصلاح و بهبود وضعیت خاک:
- مصرف کودهای کلسیمی مانند سولفات کلسیم در خاکهای آهکی و شور، برای کاهش اثر سدیم اضافی و تنظیم نسبتهای کلسیم به سدیم و کلسیم به منیزیم ضروری است.
- بهترین زمان افزودن سولفات کلسیم به خاک، اواخر اسفندماه است.
ب) مشکلاتی که کلسیم به برطرف شدن آنها کمک میکند
۱. عارضه ترکیدگی میوه (Fruit Cracking)
- کمبود کلسیم، یکی از اصلیترین عوامل ترکیدگی میوه انار است.
- در شرایط کمبود، انتقال ناکافی کلسیم به میوه موجب نارسایی بافتی و در نتیجه ترک خوردن پوست میوه میشود.
- با بزرگتر شدن میوه و کاهش تحرک کلسیم در آوندها، شدت ترکیدگی افزایش مییابد.
- محلولپاشی کلسیم (بهویژه نیترات کلسیم) در دوره رشد و درشت شدن میوه، تأثیر چشمگیری در کاهش درصد ترکیدگی میوهها دارد.
۲. عارضه دانه سفیدی انار (Aril Paleness / Browning)
- عارضه دانه سفیدی که در اثر تخریب ترکیبات آنتوسیانینی در دانه انار ایجاد میشود، ارتباط مستقیمی با کمبود کلسیم دارد.
- در دانههای دچار این عارضه، میزان کلسیم پایینتر، میزان رادیکالهای آزاد بیشتر و اکسیداسیون غشایی فعالتر است؛ این شرایط باعث نشت ترکیبات فنولی و تشدید سفیدی دانه میشود.
- محلولپاشی کلسیم و بور در مراحل اولیه رشد میوه، با تقویت دیواره سلولی، از شکستگی بافت و تشکیل خطوط سفید شعاعی جلوگیری میکند.
- محلولپاشی ترکیبی کلسیم، بور و پتاسیم موجب افزایش فعالیت آنتیاکسیدانی و کاهش بروز عارضه دانه سفیدی میشود.
۳. علائم ظاهری کمبود در برگ
- کمبود کلسیم باعث قاشقی شدن برگها و تغییر شکل آنها به حالت فنجانی رو به پایین میشود.
- این علائم معمولاً در حاشیه برگهای جوانتر مشاهده میگردند.
کود مرغی برای درخت انار
کود مرغی از نظر تأمین عناصر غذایی، یکی از قویترین کودهای حیوانی در مقایسه با سایر کودهای دامی متداول (گاو و گوسفند) محسوب میشود. این کود از نظر عناصر نیتروژن (N)، فسفر (P)، کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg)، و سدیم (Na) غنی است. کود پلت مرغی و کود مرغ مایع بهترین نوع از این کود حیوانی است. این کود باعث بهبود ساختار خاک، افزایش رطوبت پذیری و فراهم کردن مواد آلی میشود.
چهار فرمول چالکود برای درختان
- مقدار 4 کیلوگرم (یك کیلوگرم گوگرد، دو کیلوگرم کود کامل ماکرو، و یك کیلوگرم میکرو کامل) پنج کیلو گرم کود دامی پوسیده.
- دوکیلوگرم کود گوگرد پودری، یك کیلوگرم سولفات پتاسیم، یك کیلوگرم کود سولفات آهن، 6/5 کیلوگرم سولفات روی، یك کیلوگرم کود میکروکامل، یك کیلوگرم نیترات آمونیوم، پنج کیلو گرم کود دامی پوسیده.
- یك کیلوگرم ماکروکامل، سه کیلوگرم بیوفسفات طالیی، یك کیلوگرم میکرو کامل، پنج کیلوگرم کود دامی پوسیده.
منبع: وزارت جهاد کشاورزی سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی مرکزتحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس